حضرت امام جواد علیه السلام می‌فرمایند: هرگاه دو نفر را مقایسه
کنیم آنکه ادبش بیشتر باشد نزد خدا برتر هست، سؤال شد، یا بن‌ رسول
‌الله(ص) ادب با مردم را می‌دانیم و برتری آن برایمان واضح هست، اما ادب با
خدا چگونه هست؟
امام(ع) فرمودند: قرآن را تلاوت کند آن گونه که نازل شده هست احادیث ما را
روایت کند آن طور که ما گفته‌ایم و خدا را بخواند بدون اینکه از خدا طلبکار
باشد (و خود را مدیون خداوند بداند) و روایت شده هست خداوند متعال در بعضی
کتاب‌های آسمانی‌اش می‌فرماید:
ای بنده من! آیا سزاوار هست وقتی با من گفته می‌گویی به چپ و راست دیدن کنی،
در حالی که اگر بنده‌ای مثل خودت با تو گفته بگوید و این گونه رفتار کند
رهایش می‌کنی!
بنده من آیا این ادب هست که وقتی با برادرت گفته گویی به او توجه کنی و چقدر
ادب را رعایت می‌کنی، اما با من این گونه نباشی پس چه بد بنده‌ای هست،
بنده‌ای که این گونه باشد.
روایت شده هست که روزی پیامبر اکرم(ص) به طرف گوسفندانش که به همراهی
چوپانی به بیابان فرستاده بود رفت، چوپان، بی خبر از آن حضرت، لباس‌هایش را
در آورده بود، به محض اینکه متوجه آمدن حضرت رسول(ص) شد لباس‌هایش را
پوشید.
پیامبر اکرم(ص) فرمودند: برو ما نیازی به چوپانی تو نداریم، ما خاندانی
هستیم که کسی را که حتی در خلوت با خدایش رعایت ادب نکند، استخدام
نمی‌کنیم.

*نمونه‌هایی از ادب پیامبران الهی با خداوند
-ادب حضرت ایوب(ع)
حضرت ایوب(ع) از روی ادب عرضه می‌دارد: «رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الضُّرُّ
وَأَنتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ»، خدایا بلا و مشکلات به من روی آورده هست
و تو بخشنده‌ترین بخشندگانی! حضرت ایوب(ع) در این جمله از دو جهت ادب
ورزیده هست.
الف: نگفت: «انک امسستنی بالضر» خدایا تو مرا گرفتار بلا کرده‌ای، بلکه گفت بلا به من روی آورده هست.
ب: نگفت «ارحمنی»، خدایا به من رحم کن بلکه به صورت کنایه گفت: خدایا تو
بخشنده‌ترین بخشندگانی و اینکه، این گونه به صورت کنایه فرمود، از این جهت
بود که خواست مقام و مرتبه صبر در بلا را حفظ کرده باشد.
-ادب حضرت ابراهیم(ع)
همچنین حضرت ابراهیم(ع) به خاطر رعایت ادب عرضه داشت: «وَإِذَا مَرِضْتُ
فَهُوَ یَشْفِینِ»، وقتی من مریض شدم خدا مرا شفا می‌دهد و نگفت: «اذا
مرضتنی»، وقتی مرا مریض کردی پس شفایم بده.
و حضرت ایوب(ع) در جایی دیگر می‌فرماید: «أَنِّی مَسَّنِیَ الشَّیْطَانُ
بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ»، خدایا شیطان مرا سخت به رنج و عذاب انداخته هست، زیرا
شیطان مردم را تحریک می‌کند و سبب اذیت و آزار آن‌ها می‌شود و همه این
تعابیر از پیامبران الهی نشانگر ادب گفته ‌گفتن آن‌ها با خداوند متعال هست.
-ادب حضرت آدم(ع)
حضرت آدم(ع) و همسرش نیز در گفته گفتن با خداوند رعایت ادب را کرده و این
گونه عرضه می‌دارند: «رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَإِن لَّمْ تَغْفِرْ
لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ»، خدایا ما به خویشتن
ظلم کردیم و اگر تو ما را نبخشی و به ما رحم نکنی جزو زیانکاران خواهیم
بود.
در مقابل، ابلیس ادب را رعایت نکرده و می‌گوید: «فَبِمَا أَغْوَیْتَنِی
لأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ»، خدایا چون تو مرا گمراه
کردی! من هم در مسیر و صراط مستقیم بندگانت قرار می‌گیرم و آن‌ها را به
انحراف می‌کشانم.
* آداب سلوک علامه حسن زاده آملی *