پورتال یک آرشیو وب فارسی:گل رامیان: محرم ماه حریم ایمان و حصار قرآن که فرامی رسید سیستانی ها در سوگ سرور آزادگان جهان حضرت اباعبدالله الحسین (علیهم السلام) سیاه پوش و غرق در عزا و ماتم می شوند.به گزارش  گل رامیان ، محرم ماه حریم ایمان و حصار قرآن که فرامی رسید و سیستانی ها در سوگ سرور آزادگان جهان حضرت اباعبدالله الحسین (علیهم السلام) سیاه پوش و غرق در عزا و ماتم می شوند. آیین های محرم به گواه تاریخ از گذشته های دور تاکنون میان مسلمانان به ویژه شیعیان باشکوه و جلوه خاصی برگزارشده می باشد دراین بین ازآنجاکه سیستانی ها نخستین خونخواهان امام حسین(علیهم السلام) و یاران باوفایش بودند (در بدترین شرایط که به دستور بنی امیه در منابر جهان به اصلاح اسلام آن زمان به خاندان پیامبر (علیهم السلام) و مولای متقیان حضرت علی (علیهم السلام) دشنام داده می شد ولی نیاکان سیستانی ها حتی به قیمت تراشیده شدن سرزنانشان در معابر، حاضر نشدن این ننگ را بپذیرند؛ برای ماه محرم ارزش خاصی قائل هستند و آداب ورسوم ویژه ای برای بزرگداشت این ایام دارند. سیستانی ها با نصب پرچم های سیاه و علم های ویژه عزاداری در مساجد، حسینیه ها، تکایا و سردر ادارات دولتی و محل های کسب وکار، تشکیل دسته های عزاداری و برگزاری آیین های سوگواری در حسینیه ها و مساجد به عزادار می پردازند . محمد آذری محقق فرهنگ عامه سیستانی ها در این خصوص می گویید: آغاز ماه محرم دل های سوخته به سوی کعبه و میکده عشق حسینی رهسپار خواهد شد که با شروع فصل عاشقی سیستانی ها هم از این قاعده مستثنا نیستند و با شرکت در میعادگاه عاشقان و محبان اهل البیت (علیهم السلام)(حسینیه سیستانی ها) به سوگ سالار شهیدان حضرت اباعبدالله حسین(علیهم السلام) می نشینند. به گفته وی اگرچه اصل و اساس برپایی آیین های محرم، عزاداری برای سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(علیهم السلام)، اهل بیت و یاران باوفایش وزنده نگه داشتن ارزش های والای قیام عاشورا می باشد اما با توجه به تغییر دادن شرایط جامعه در طول قرن ها و سال ها تغییرات و تفاوت هایی در نحوه انجام مراسم ویژه ماه محرم در برخی نقاط ایجادشده می باشد. بااین حال بهره گیری از سنت های محلی و بومی ویژه محرم در بین سیستانی های گلستان هنوز در بیشتر نقاط این استان پابرجا می باشد بررسی رخدادهای تاریخی و متون تاریخی توسط کارشناسان بنیاد فرهنگی نیمروز نشانگر آن می باشد. تاریخ به خوبی گواه ارادت ویژه مردمان خطه سیستان و سیستانی های گلستان به اهل بیت (علیهم السلام) را می دهد که در هر شرایطی برای حفظ آرمان ها و توسعه تفکر اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) تلاش کرده اند. آذری می افزاید: نوحه خوانی، سینه زنی، زنجیرزنی، شبیه خوانی (تعزیه خوانی) و خواندن زیارت عاشورا ازجمله آیین های معمول سیستانی ها در استان گلستان و مازندران در ایام محرم به شمار می رود. وی خاطرنشان کرد جدا از آداب ورسوم خاصی که در بین تمامی اقوام ایرانی وجود دارد برخی سنت ها و شیوه های عزاداری و عرض ارادت ها به محضر خاندان عصمت و طهارت در بین اقوام ایرانی و شهرهای مختلف گاه به صورت ویِژه برگزار می گردد. به عنوان مثال در بین سیستانی ها و بخصوص سیستانی های گلستان بحث تلاوت قران در مجالس عزاداری و هدیه کردن ثواب هر تلاوت به ارواح طیبه امامان معصوم(علیهم السلام) و شهدا از این موارد می باشد. اکنون نیز در استان گلستان به عنوان مثال در حسینیه سیستانی های گرگان این مراسم صورت می گیرد و در ابتدای مراسم زمانی که قران تلاوت می رود ثواب آن به ارواح طیبه شهدای کربلا و در شبی دیگر به ارواح شهدای منا و….اهدا می گردد. مدیرمسئول روزنامه گلستان نو با اشاره به دیگر رسوم سیستانی های گلستان بیان داشت: توجه به ذات اقدس خداوند و اینکه تمام قیام و خون های اهداشده بابت برپایی دین خداوند بوده می باشد به این موضوع در نوحه ها و شیوه های عزاداری و منابر خود توجه ویژه دارند. به عبارت بهتر سیستانی ها همواره حواسشان هست که خدای ناکرده محور مجلس به جای خدا چیز دیگری قرار نگیرد و خداوند را محور هستی دانسته و باورمند هستیم که حضرت اباعبدالله الحسین(علیهم السلام) که جان باارزش خود و فرزندان ویارانش را فدا کرد برای اینکه دین خداوند زنده نگه داشته شود. همچنین سیستانی های گلستان همانند نیاکان خودشان به بحث برپایی نماز جماعت توجه ویِژه دارند. آذری می گویید: مراسم عزاداری حسینیه سیستانی ها و مساجد سیستانی ها در استان گلستان بخصوص در گرگان از هنگام نماز مغرب و عشا شروع می رود و عزاداران پس از شرکت در نماز جماعت به عزاداری سرور و سالار شهیدان می پردازند . وی افزود: توجه به برگزاری نماز جماعت ظهر تاسوعا و عاشورا از گذشته های دور در بین سیستانی ها مرسوم بوده می باشد و سیستانی ها در زمان دسته روی و عزاداری هایشان هنگام نماز ظهر تاسوعا و عاشورا و نماز مغرب شام غریبان توجه ویِژه داشته اند. همچنین سیستانی ها به برگزاری مراسم عزاداری در روز سوم، هفتم و چهلم شهادت سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(علیهم السلام) و یاران باوفایش از دیرباز توجه داشته اند و اکنون نیز این مراسم را با برگزاری مراسم نوحه خوانی و زنجیرزنی و اطعام گرامی می دارند و به عبارت دیگر در بین سیستانی ها پس از روز عاشورا موضوع عزاداری و شور حسینی با شدت بیشتری پیگیری می رود. وی اظهار داشت: در اول محرم و شروع ماه عزای سالار شهیدان و یاران باوفایش سیستانی های گلستان رسومی خاص دارند که از آن جمله می توان به مراسم سیاه پوشان یا مشکی پوشان که طی آن مداحان به همراه بزرگان و امنای حسینیه سیستانی ها مراسم خاص لباس سیاه را به تن جوانان می کنند. همچنین تنی چند از بزرگان و پیرغلامان خوش صدا درگذشته روی پشت بام منازل، حسینیه و مساجد رفته با خواندن اشعاری حزن انگیز و مراثی مردم را از آمدن ماه محرم آگاه می کرده اند. رسم علم بستن و آماده کردن علم و سیاه پوش کردن حسینیه سیستانی ها، مساجد، تکایا و منازل از دیگر رسوم سیستانی هاست. به گفته این محقق فرهنگ عامه سیستانی ها (چه وشی) یا چاووشی در مراسم عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین(علیهم السلام) یکی از اصول اصلی عزاداری سیستانی ها بوده و هست به گونه ای که در ابتدای هر شب و هر مجلس ابتدا یکی از معتمدین خوش صدا با خواندن اشعاری حزن انگیز در خصوص حادثه کربلا همگان را به نوعی دعوت به تشکیل صف های سینه زنی و زنجیرزنی می نماید و هر فردی که در هرکجای مجلس اعم از مسجد، حسینیه و حتی روستا با شنیدن این ابیات زیبا و حزن انگیز با واگفت (یا حسین) به سمت مرکز صدا و مرکز مسجد حرکت می کند وصف های عزاداری و سینه زنی شکل می گیرد. محمد آذری با اشاره به نوع ابیات، اشعار، شیوه خواندن و نقش این چه وشی ها در جمع کردن مردم خواستار ثبت این مراسم به عنوان میراث معنوی سیستانی ها در سازمان میراث فرهنگی شد. وی افزود: بحث چه وشی یا چاووشی در عزاداری محرم درواقع نوعی فراخوان می باشد. فراخوان های متعددی که سیستانی ها در برگزاری مجلس عزای امام حسین(علیهم السلام) دارند در چند مرحله شکل می گیرد یکی در قبل از آمدن محرم که با سیاه پوش کردن مساجد و محل ها و چاووشی درروی پشت بام ها شروع می شده می باشد و در قبل از نوحه خوانی نیز ادامه داشته می باشد و حتی در زمان رفتن به زیارت نیز این چه وشی ها استمرار می یافته می باشد. مدیر بنیاد نیمروز کارکرد اجتماعی این فراخوان ها را در بین سیستانی ها قابل ارزیابی و کنکاش دانست و گفت: عموماً زندگی سیستانی ها اعم از شادمانه ها و عزاداری و کار و… برمبنای زندگی جمعی و توجه به کارگروهی بوده می باشد و این نوع چاووشی نیز در اصل دعوت به همراهی و مشارکت در یک کار جمعی مذهبی می باشد که جای بررسی بیشتری دارد. آذری در خصوص نقش بانوان سیستانی در عزاداری محرم و جایگاه محرم در بین بانوان سیستانی خاطرنشان کرد: در ماه محرم بانوان سیستانی دست از انجام کارهایی مثل حصیربافی و صنایع دستی برمی دارند و بیشتر سعی دارند خود را با ذکر و تسبیح و نماز و روضه خوانی و برگزاری مراسم رووایی یا ارده که نوعی مرثیه سرایی سوزناک می باشد و شرکت در مجالس عزاداری مانوس کنند. وی افزود: در رووایی(رباعی) بانوان سیستانی حتی در مرگ عزیزانشان با اشاره به مصائب خاندان پیامبر و بخصوص حضرت زینب (سلام الله علیها) به صاحب عزا تسلی داده و یاد و خاطره شهدای کربلا را گرامی می دارند. وی با اشاره به نقش نوحه در مجلس عزاداری محرم گفت: با توجه به روحیه پهلوانی و شهادت طلبی و آزادگی سیستانی ها، نوع مداحی و نوحه هایی که خوانده می رود و نوع سینه زنی نیز در سیستان ویژگی های خاصی داشته می باشد و اکنون نیز دارد به عنوان مثال نوحه های سیستانی به صورت بحرطویل می باشد و همگی دارای مضامین بلند عرفانی و سرشار از شهامت و شجاعت می باشد و سینه زنی نیز به صورت خاص که سر شناس به نشسته یا چهارضرب می باشد سیستانی ها دارای نوع خاصی از سینه زنی هستند که به سینه زنی “شنستکا ” یا نشسته یا چهارضرب می باشد که مداح با خواندن اشعار و مراثی سر شناس به بحرطویل که حاوی اشعار حماسی و زیبا در بزرگی و جنگاوری و حق بودن لشکر فرزند پیامبر(ص)ویارانش می باشد؛ در زمان دم نوحه یا واگفت؛ سینه بانوان که روی زانو نشسته اند به زانو زده و به حالتی که نشان از افسوس و حسرت از شهادت سالار شهیدان(علیهم السلام) ویاران باوفایش می باشد در آغاز شروع نوحه با کوبیدن دست روی زمین؛ به این معنی که عقیده دارند که زمین را به شهادت می گیرند که زمین تو شاهد باش که ما عزادار خاندان عصمت و طهارت(علیهم السلام) هستیم روی کنده زانو بلند شده و سینه می زنند و در زمان سینه زنی نیز که به سرعت دست ها به سینه کوبیده شده و سراسر شور و شعور می باشد. این محقق فرهنگ عامه سیستان افزود: بزرگان حسینیه سیستانی ها ازجمله حاج آقای سندزایی و سراوانی با حضور در مساجد و هیئت های سیستانی استان گلستان ضمن آموزش این نوع سینه زنی و نوحه خوانی در پی احیا و توسعه این سبک سینه زنی سنتی سیستانی ها می باشند. وی از مسئولین میراث فرهنگی گلستان و مازندران دعوت کرد که با حضور در حسینیه سیستانی ها در گرگان و گنبد و سایر شهرهای استان گلستان و مازندران و تماشا این آداب ورسوم نسبت به ثبت این مراسم در میراث معنوی و ناملموس اقدام نمایند. آذری در خصوص سایر آداب ورسوم سیستانی های گلستان در ماه محرم با اشاره به روبرو شدن دسته های عزاداری و هیئت های مذهبی گفت: در اینجا نیز توجه به بعد جمعی عزاداری و توجه به بحث جامعه شناختی شیوه عزاداری در بین سیستانی ها خودش را نشان می دهد یعنی اینکه سیستانی ها به جای اینکه بنشینند و فقط در مسجد خودشان عزاداری کنند به مساجد و تکایا در محله ها و حتی روستاهای دیگر می روند و ضمن ابراز همدردی با سایر عزاداران به نوعی به دنبال همدلی و پیوندهای عمیق تر برای اتحاد مسلمین نیز هستند که از این سوزوگداز مذهبی برای وحدت و همدلی مسلمین نیز بهره ببرند.در بین سیستانی ها مرسوم می باشد که از شب چهارم محرم به بعد از حسینیه سیستانی ها دسته عزا به صورت سینه زنی و زنجیرزنی برای عرض تسلیت به مساجد و تکایای دیگر می روند. آنچه دراین بین خیلی مهم و حزن انگیز می باشد زمان رسیدن دو هیئت و دسته زنجیرزنی به هم می باشد که با حرکت علم دو هیئت به هم سلام داده و مداحان و پیرغلامان با خواندن اشعاری زیبا و حزن آلود به صورت بحث و بیت و پرسش و پاسخ ادای احترام کرده و همچنین به هم دیگر بابت حضور در مجلس عزای حسینی تسلیت می گویند که این صحنه بسیار غم انگیز می باشد. محقق فرهنگ عامه و فولکلور اقوام و سیستانی های گلستان با نگاهی به تاریخ عزاداری سنتی در سیستان به برخی آیین های سنتی ازجمله حمل خیمه گاه حسینی و شهدای کربلا و کاروان اسرا خاطرنشان کرد: علاوه برشووی گردانی و یا شبیه خوانی که سیستانی ها بسیار اهمیت می دهند موضوع کاروان اسرا و..نیز اهمیت بالایی دارد. محمد آذری افزود: همچنین سقا خوانی اوج ارادت مردم این خطه ر ا به حضرت اباعبدالله (علیهم السلام) نشان می دهد به طوری که در این ایام ارادتمندان به امام حسین (علیهم السلام)درحالی که با یکدست مشک آب و با دست دیگر کاسه ای در دست دارند به یاد تشنه لبان کربلا، عزاداران را سیراب می کنند. وی گفت: برخی از سقاها درگذشته اشعاری نیز در قالب مرثیه سرایی می خواندند. مدیربنیادفرهنگی مذهبی بنیادنیمروزگفت:علاوه بر تعزیه که در هرروز به یکی از یاران سالار شهیدان و شهدای مظلوم کربلا اختصاص دارد از گذشته های دور هر یک از روزهای دهه نخست ماه محرم را نیز به اسم کوچک و یاد اهل بیت و یاران امام حسین (علیهم السلام) را گرامی داشته و می دارند. مثلا روز چهارم محرم که به عزاداری حر اسم کوچک گذاری شده مردم همراه با برگزاری مجالس عزا، نذورات خود را نیز در قالب غذاهای گرم تهیه و بین عزاداران توزیع می کنند. روز پنجم به اسم کوچک فرزندان حضرت زینب (س)، روزهای ششم تا هشتم به یاد حضرت قاسم و حضرت علی اکبر(علیهم السلام)، نهم به اسم کوچک حضرت ابوالفضل و دهم به اسم کوچک و یاد سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین عزاداری می شود. محمد آذری در خصوص مراسم ویژه شام غریبان گفت: در این شب مردم به مساجد و حسینیه ها می روند و چراغ ها را خاموش می کنند و در نور شمع به سوگواری می پردازند و با تشکیل دسته های چندنفره جوانان با خواندن اشعار ومراثی سوزناک لحظات حزن انگیزی را فراهم می آورند که اصطلاحاً دل سنگ را خون می کند محقق فرهنگ عامه سیستانی در گلستان در مورد هزینه های مراسم محرم گفت: در حسینیه سیستانی ها و در بین سیستانی های گلستان علاوه بر اینکه غالب لوازم و تجهیزات موردنیاز تعزیه خوانی از نذورات مردم تهیه می شود؛ غذای هیئت ها نیز از طریق همین نذورات و کمک های مردمی تهیه می شود بدین گونه که هر وعده اعم از شام یا نهار بانی دارد که از گذشته های دور مرسوم و سر شناس می باشد مثلا در روستای سارلی روز هشتم حاج ابراهیم ناصری و دهم حاج یوسف ابراهیمی و در مینودشت روز دهم حاج فیض محمد ته کر و یا در گرگان روز ششم طایفه چاری و یا طایفه سراوانی و یا طایفه سندگل خرج می دهند و این از چندین نسل قبل همین جور استمرار داشته می باشد در بین سیستانی ها. اکثراً روز دهم غذاهای نذری مردم را معمولاً حلیم سنتی که به آن “غلور” گفته می شود تشکیل می دهد. این غذا که از آن به عنوان (غلورامام حسین(علیهم السلام)) یاد می شود از همان بلغور گندم و گوشت و… درست می رود که بی نهایت خوشمزه می باشد. غلور امام حسین(علیهم السلام) در کنار آبگوشت زابلی ازجمله غذاهایی بوده می باشد که برای پذیرایی از عزاداران استفاده می شده و اکنون مدتی می باشد که بحث غلور در بین سیستانی های گلستان و مازندران در حال احیا می باشد. وی در خصوص سایر موارد و آداب ورسوم سیستانی های گلستان ادامه داد: ازجمله آداب ورسوم سیستانی ها در ماه محرم پرهیز از برگزاری آیین ازدواج، جشن تولد و خرید لباس نو می باشد. حتی مردان نیز از اصلاح سروصورت در دهه محرم خودداری می کنند. به گفته آذری سیستانی ها در دهه اول محرم به ویژه روزهای تاسوعا و عاشورا دست از کارهای غیرضروری و حتی در روز نهم و دهم محرم پخت وپز که نیاز به روشن کردن آتش داشته باشد پرهیز می کنند و به هیچ وجه تنور را روشن نمی کنند چون بحث تنور خولی و… همیشه سینه عاشقشان را به درد اوره می باشد. سیستانی ها در جواب فردی که در روزهای تاسوعا و عاشورا از ایشان درخواست انجام کاری که ضرورت ندارد و حاضر به انجامش به احترام این روزها ندارند ضرب المثلی به کار می برند با این مضمون “در ای روز گرگه وه گله نمزنه” یعنی در این روز گرگ هم به گله نمی زند و برای شکار نمی ره به نوعی نشان دهنده بزرگ بودن این روز و مصیبت می باشد. همچنین علاوه بر اینکه در بیشتر نقاط سیستان و همچنین سیستانی های گلستان و مازندران، بانوان و مردان در ماه محرم از اصلاح سروصورت خود پرهیز می کنند وزنان علاوه بر شرکت در مجالس عمومی حسینیه ها، مجالس ویژه ای در منازل خود برگزار و مبلغه هایی که به “روضه خوان ” سر شناس اند برای شرکت کنندگان در مراسم سخنرانی و مرثیه سرایی می کنند. محمد آذری گفت: اگرچه اصل و اساس برپایی آیین های محرم، عزاداری برای سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(علیهم السلام)، اهل بیت و یاران باوفایش وزنده نگه داشتن ارزش های والای قیام عاشورا می باشد اما با توجه به تغییر دادن شرایط جامعه در طول قرن ها و سال ها تغییرات و تفاوت هایی در نحوه انجام مراسم ویژه ماه محرم در برخی نقاط ایجادشده می باشد. بااین حال بهره گیری از سنت های محلی و بومی ویژه محرم در بین سیستانی های گلستان هنوز در بیشتر نقاط این استان پابرجا می باشد بررسی رخدادهای تاریخی و متون تاریخی توسط کارشناسان بنیاد فرهنگی نیمروز نشانگر این می باشد که. تاریخ به خوبی گواه ارادت ویژه مردمان خطه سیستان و سیستانی های گلستان به اهل بیت (علیهم السلام) را می دهد که در هر شرایطی برای حفظ آرمان ها و توسعه تفکر اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) تلاش کرده اند. نوحه خوانی، سینه زنی، زنجیرزنی، شبیه خوانی یا تعزیه خوانی و خواندن زیارت عاشورا ازجمله آیین های معمول سیستانی ها در استان گلستان و مازندران در ایام محرم به شمار می رود. محمد آذری با اشاره به اهمیت جایگاه بزرگان و سالخوردگان در بین سیستانی ها و جایگاه آنان در هیئت ها و دسته های سینه زنی گفت: در دسته های عزاداری و حسینیه های سیستانی ها در استان گلستان و مازندران علاوه برنشان های عمومی عزا و ماتم و علامت های سیاه و سبز و پارچه نوشته ها در صف نخست بزرگان محل و سالخوردگان و معتمدین و سپس مردان و پسران و کودکان سینه زن و پس ازآن زنجیرزنان حرکت می کنند این موضوع علاوه بر بحث کارکرد اجتماعی و انتقال مفاهیم فرهنگی و انتقال بین نسلی ارزش ها به ما یادآور می شود که موضوعات ارزشی دارای پیوستگی هستند و باید مجموعه آن ها را در نظر داشت یعنی اینکه یک عزادار سرور و سالار شهیدان هم باید به نمازش توجه جدی داشته باشد وهم اینکه به فکر گرسنگی همسایه اش باشد وهم باید به فکر اکرام والدین و سالخوردگان باشد و از سویی به فکر کارکردهای اجتماعی عزاداری هم باید باشیم و مهم تر از همه اینکه یاد خداوند و اینکه خداوند باید در تمام شئون زندگی ما بخصوص عزاداری مان ساری و جاری باشد. محمد آذری خاطرنشان کرد: آنچه از عزاداری سیستانی ها در محرم می توان آموخت درس همدلی و اتحاد و برادری و اخوت و پرهیز از فردگرایی و بدعت در عزاداری و توجه به ذات اقدس الهی و فلسفه قیام عاشوراست. وی اظهار امیدواری کرد که اندیشمندان و جامعه شناسان برای کالبدشکافی مراسم عزاداری و خرده فرهنگ های موجود در سبک و شیوه عزاداری مردم و اقوام ایرانی و ازجمله سیستانی ها وارد عمل شوند و دراین بین بنیاد نیمروز به عنوان یک مجموعه فرهنگی که صرفاً به دنبال حفظ و احیای سنت های نیک نیاکان خود می باشند در کنار این محققین آماده هرگونه همکاری هستند. انتهای پیام/

شنبه ، ۲۵مهر۱۳۹۴

[تماشا متن کامل خبر]