پورتال یک آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: غرب آسيا در بي‌آبي غرق مي‌شود
با تشديد خشكسالي در آسيا، كشورهاي اين قاره به‌ويژه غرب آسيا با برداشت آب از منبع مشترك و سدسازي روي رودخانه‌هاي بالادستي آتش اختلافات را شعله‌ور‌تر كرده‌اند كه در اين ميان، اختلافات جدي تركيه – عراق و هند – پاكستان بيش از ساير كشورها توجهات را به خود جلب كرده هست.
نویسنده : وحيد حاجي‌پور 

با تشديد خشكسالي در  آسيا، كشورهاي اين قاره به‌ويژه غرب آسيا با برداشت آب از منبع مشترك و سدسازي روي رودخانه‌هاي بالادستي آتش اختلافات را شعله‌ور‌تر كرده‌اند كه در اين ميان، اختلافات جدي تركيه – عراق و هند – پاكستان بيش از ساير كشورها توجهات را به خود جلب كرده هست.    
به گزارش «جوان»، تنش‌هاي خشونت‌آميز بر سر آب قطعاً چيز جديدي نيست ولي به شدت رو به افزايش هست. پيتر گليك رئيس مركز تحقيقاتي پاسيفيك امريكا به روزنامه گاردين گفت: ما شاهد آن هستيم كه در طول هزاران سال، نمونه‌هاي زيادي وجود دارد كه آب يك منبع اصلي براي تنش بوده هست ولي خشونت‌هاي مربوط به مسئله آب به شدت رو به افزايش هست نه در حال كاهش.
اصول اساسي عرضه و تقاضا راهي طولاني براي توضيح دلايل اصلي گسترش اين اختلافات و تنش‌ها طي كرده هست. منابع آبي محدود هست و به اعتقاد دانشمندان تغييرات آب و هوايي، منابع آب در مناطق خشك به شدت رو به كاهش هست. در عين حال، افزايش جمعيت جهان و روند سريع صنعتي شدن به اين معناست كه تقاضا و مصرف آب به شدت رو به افزايش خواهد بود. نتيجه تضاد قابل پيش‌بيني منافع خواهد بود.
پل ريگ تحليلگر ارشد مؤسسه ورلد ريسورس امريكا تأكيد كرد: آب مي‌تواند احتمالاً عامل اصلي بيشترين درگيري‌ها در مناطق مختلف شود؛ جايي كه تقاضا براي انرژي و مواد غذايي با آب مورد نياز براي تأمين نيازهاي داخلي به شدت رقابت خواهد كرد. كشورهاي مختلف جهان براي تأمين آب مورد نياز جمعيت خود با چالش‌هاي جدي روبه‌رو خواهند شد.
آب مي‌تواند عامل دومي براي درگيري‌ها و منازعات نيز باشد. هند و پاكستان را در نظر بگيريد. آب نمي‌تواند روابط پر تنش دو كشور را توجيه كند ولي واقعيت اين هست كه وابستگي هر دو كشور به رودخانه سند براي آبياري و توليد برق، كمكي به اوضاع كنوني نخواهد كرد.
اسلام‌آباد معتقد هست يكي از علت‌هاي اصلي خشكسالي در پاكستان بسته شدن مسير رودها توسط هند هست از طرفي علت سيل نيز باز شدن مسير رودها در ايام بارندگي مي‌باشد بنابراين موضوع كنترل آب ورودي از هند اهميت زيادي براي پاكستان دارد و حاكمان اين كشور هنوز نتوانسته‌اند راه‌حلي براي اين مسئله پيدا كنند.
 
بازيگرداني تركيه
در مواردي نيز آب مي‌تواند يك عامل ابزاري براي تشديد تنش و درگيري شود، در اين صورت برخي كشورها منابع آبي كشور ديگر را هدف قرار مي‌دهند. دقيقاً اين سناريو در عراق و سوريه در حال وقوع هست.
اظهار‌نظري جالب از اردوغان، عراقي‌ها را به شدت عصباني كرده هست: «‌يك متر مكعب آب مي‌دهيم، يك بشكه نفت مي‌گيريم». عراقي‌ها كه به دليل منشأ رودهاي دجله و فرات در تركيه، اختلافات كهنه‌اي با ترك‌ها دارند در خشكسالي به سر مي‌برند. تركيه با احداث سدهاي بسيار و انحراف مسيرهاي آبي، آب كمتري را به عراق مي‌رساند. آنها از آب براي كشت پنبه كه يك محصول پر مصرف آبي هست استفاده مي‌كنند و به يكي از قدرت‌هاي صنعت نساجي جهان تبديل شده‌اند و همين موضوع اختلاف ميان دو كشور را شعله‌ور‌تر كرده هست.
بنابر‌اين آيا ما شاهد جنگ جهاني سوم بر سر آب خواهيم بود همانطور كه برخي از پيش‌بيني‌ها اين مسئله را نشان مي‌دهد؟ اكثر تحليلگران اين مسئله را بعيد مي‌دانند. محتمل‌ترين پيش‌بيني آن هست كه تنش‌ها بين كشورهاي همسايه كه به شدت به منابع آبي مشترك وابسته هستند، افزايش يابد و موجب منازعات منطقه‌اي شود.
اگر چين تصميم بگيرد ساخت سد در مناطق بالا‌دستي رودخانه «مكونگ» را ادامه دهد اين مسئله تأثير منفي‌اي بر برمه، تايلند، لائوس، كامبوج و ويتنام خواهد داشت.
شاخص تنش آبي كه توسط تحليلگران ريسك انگليس طراحي و معرفي شده نشان مي‌دهد كه احتمال وقوع تنش‌هاي مرتبط به اختلافات بر سر منابع آب به شدت رو به افزايش هست. مسئله نگران‌كننده اين هست كه ۱۰ كشور جهان كه به شدت با كمبود منابع آبي روبه‌رو بوده و شاخص تنش آبي بالايي دارند، در منطقه خاورميانه واقع شده‌اند.
كمبود شديد منابع آبي در كشورهايي از غرب آسيا به وفور قابل مشاهده هست كه پيش از اين نيز با درگيري‌ها و تنش‌هاي زيادي روبه‌رو بوده‌اند يعني افغانستان، اراضي اشغالي فلسطين، عراق و سوريه.

  گزارش ناسا
چندي پيش ناسا در گزارشي قابل تأمل دليل كاهش محسوس منابع آب غرب آسيا به ويژه كاهش منابع آب شيرين دو رودخانه مهم دجله و فرات را سوءمديريت، افزايش تقاضا براي استفاده از منابع زير‌زميني آب و نيز خشكسالي كم‌سابقه سال ۲۰۰۷ در اين منطقه دانست.
بر اساس اين گزارش در فاصله سال‌هاي ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ مجموع آب شيرين ذخيره شده دو رودخانه دجله و فرات بيش از ۱۱۴ كيلومتر مكعب كاهش داشته هست كه اين رقم كاهش پس از هندوستان دومين كاهش بزرگ منابع آب شيرين در جهان محسوب مي‌شود.
غرب آسيا يكي از خشك‌ترين و كم‌آب‌ترين مناطق جهان هست و در اجلاس اخير تغييرات اقليمي سازمان ملل كه در دوحه قطر برگزار شد بانك جهاني در گزارشي كه به اين اجلاس ارائه داد، كاهش منابع آب شيرين در منطقه غرب آسيا و شمال آفريقا را به عنوان يكي از چالش‌هاي عمده و مهم اين منطقه اسم برده بود.
در اين گزارش تأكيد شده هست: در حالي كه پيش‌بيني مي‌شود تا سال ۲۰۴۵ تقاضاي مصرف آب شيرين در غرب آسيا ۶۰ درصد افزايش يابد اما طبق مطالعات انجام شده منابع آب شيرين غرب آسيا تا سال ۲۰۵۰ حتي به رقمي ۱۰ درصد كمتر از ميزان كنوني خواهد رسيد.

منبع : روزنامه جوان

تاریخ انتشار: ۱۰ مهر ۱۳۹۴ – ۱۶:۲۵