پلاتین که به طور گسترده ای بعنوان کاتالیزور همگن و ناهمگن به کار میرود ، فلزی می باشد بسیار گرانقیمت . پلاتین مانند طلا برای ساختن جواهرات قیمتی استفاده میشود ، اما کاربردهای عملی پلاتین بسیار بیشتر از طلا می باشد .
مردمان آفریقای جنوبی در اولین قرن بعد از میلاد راههای استفاده از پلاتین در ساختن جواهرات را ابداع کردند، اسپانیولیها در قرن شانزدهم این گنجینه ها و ذخایر پلاتین را در آمریکای جنوبی کشف کردند ، در واقع اسم این فلز از اسم اسپانیولی آن پلاتین یا ” نقره اندک ” گرفته شده می باشد .
شنهای رودخانه های سواحل غربی آمریکای جنوبی سرشار از طلاست ، پلاتین اغلب همراه با طلا یافت میشود ، اما کاشفان اسپانیولی با زحمت زیاد دانه های ریز پلاتین را از خرد و ریزهای طلا بیرون میکشیدند در برخی موارد آنها معتقد بودند که پلاتین همان طلایی می باشد که به قدر کافی مدفون نمانده می باشد تا به طلای زرد تبدیل شده باشد و آنها پلاتین را دوباره در رودخانه میانداختند تا گذشت زمان آن را به طلای زرد تبدیل کند!
پلاتین تا اولیل قرن ۱۸ به اروپاراه نیافت و در سال ۱۷۳۶ یک افسر نیروی دریایی اسپانیا دواولوآ به وجود پلاتین در معادن طلای امریکا جنوبی پی برد ، کشتی وی در سال ۱۷۴۵ در راه بازگشت بهاسپانیا مورد حمله کشتیهای جنگی قرار گرفت و سرانجام به اسارت نیروی دریایی انگلستان در آمد. وی را به همراه نوشته هایش درباره پلاتین به لندن بردند ، و درآنجا اعضای انجمن سلطنتی انگلستان از کارهای او مطلع شدند و در واقع دواولوآ را بهعنوان عضو انجمن انتخاب کردند در این اثنا نمونه ای از این فلز را به لندن آوردند و کار بر روی مطالعه خواص آن شروع شد .
پلاتین به دلیل رنگ ، زیبایی و ارزش آن تحت عنوان “طلای سفید” شناخته شد . این اسم از طرف کاشفان اولیه اروپایی بکار رفت و در هر حال خیلی زو دمعلوم شد که کار کردن با آن خیلی دشوار تر از طلاست ، بخاطر نقطه ذوب بسیار بالایآن ۱۷۶۹ درجه که بسیار بالاتر از بقیه فلزات می باشد و کوششهای زیادی برای ذوب کردن پلاتین صورت گرفتو سرانجام لاوازیه شیمیدان فرانسوی توانست آن را در مقیاس بسیار کم ذوب کند ، دراواخر قرن نوزدهم بود که روشهای کار طوری طراحی شدند که امکان ذوب کردن مقدار قابل توجهی پلاتین و تبدیل آن به محصولات بسیار مفید میسر شد .
از نظر میزان فراوانی آن در قشر زمین مانند طلا میباشد و معمولا با فلزاتی دیگری که فلزات گروه پلاتین اسم دارد “روتنیم ، اسمیم ، رودیم ، ایریدیم ،پالادیم و پلاتین ” یافت میشود ، همه این فلزات از نظر اقتصادی با اهمیت هستند اما اهمیت آنها به اندازه پلاتین نیست.
مصرف سالانه پلاتین در ایالات متحده امریکا در حدود ۱۳۰۰۰۰۰ اونس تروی یا در حدود ۴۵ تن تخمین میزنند در هر حال ،بزرگترین بخش از کاربرد آن در کاتالیزورهایی می باشد که برای کنترل گازهای خروجی اگزوز اتومبیلها بکار می رورد ، مهمترین مصرف دیگر آن در صنایع شیمیایی می باشد از قبیل تولید کودهای شیمیایی ارزان که بیشتر این کودها از سنتز آمونیاک و تبدیل آن به کودهای نیترات دار بدست می آیند ، دومین مرحله از این فرایند کلی در دستگاههایی انجام میگیرد که در آنجا از توریهای پلاتین -رودیم به عنوان کاتالیزور استفاده میکنند.
پلاتین بدلیل نقطه ذوب بالا و مقاومت در برابر خوردگی ، برای ساختن ظروف جهت استفاده از فرایندهای دمای بالا بکار میرود و برای مثال شیشه های نوریبسیار خالص را از ذوب کردن اجزای سازنده شیشه در کروزه های پلاتینی تهیه میکنند ،پشم شیشه را نیز از فشردن شیشه مذاب برروی یک صفحه پلاتینی دارای سوراخهای بسیارریز بدست می آورند . از تازه ترین و هیجان انگیزترین مصرف ترکیب پلاتین میتوان به استفاده از آن در معالجه سرطان از طریق شیمی درمانی اشاره کرد در این معالجه ازمعرف سیس پلاتین استفاده میشود .
platina اسپانيايي به معني نقره كوچك گرفته شده می باشد.
نماد Pt، عدد اتمی ۷۸، وزن اتمی ۰۷/۱۹۵، وزن مخصوص ۴۵/۲۱ گرم بر سانتی مترمکعب، سختی ۵/۳ در مقیاس موس، سخت، قابل انعطاف، شكل پذیر، قیمتی، مقاوم در برابرخوردگی، نقطه جوش ۳۸۲۷ درجه سانتی گراد و نقطه ذوب ۱۷۷۲ درجه سانتی گراد.
پلاتین در گروه ۱۰ جدول تناوبی به عنوان فلزانتقالی Transition Metals و در دوره ۶ قرار دارد.
عناصر گروه پلاتین (P.G.E) Platinum Group Elements شامل ۶ عنصر می باشد که عبارتند از : پلاتین Pt ، پالادیوم Pd، اسمیوم Os، ایریدیم Ir، رودیوم Ru و روتنیوم Rh می باشد.
پلاتین در جواهر سازی، تجهیزات آزمایشگاهی، تماسهای الكتریكی، دندان پزشكی، دستگاه های ضدآلودگی در اتومبیل ها استفاده می شود. این فلز زمانی كه خالص می باشد به رنگ سفید- نقره ای زیبایی می باشد. مقادیر عناصر گروه پلاتیندر سنگ های آذرین فلسیك، سنگ های دگرگونی و سنگهای رسوبی و كمتر از PPb می باشد. میانگین پلاتین در سنگ های مافیك و اولترامافیك و فاقد كانسار سازی تقریباًPPb 10 می باشد و محدوده آن از PPb 500-1/0 متغیر می باشد.
پلاتینیوم به طور گسترده در جواهرسازی، ساخت انواعسیم و در ساخت بوته آزمایشگاهی، در صنایع شیمیایی، برای ساخت كوره های الكتریكیدمای بالا و تولید اسید سولفوریك استفاده می شود. پلاتینیوم که به صورت ریز تقسیمشده اغلب به صورت كاتالیزورهای شیمیایی استفاده می شوند.
این فلز می تواند مقادیر زیادی از گاز ئیدروژن راجذب كند و زمانی كه گرم شده مقداری از آن را آزاد كند و سپس در یك محیط ذخیره شدهو برای استفاده به عنوان سوخت وسایط نقلیه استفاده شود.
در صنعت شیمی از یك مقدار كافی عناصر گروه پلاتینو یا آلیاژ پلاتینیوم- رودیوم با عنوان كاتالیزور استفاده می شود. كاتالیزورهایپلاتین در پالایشگاه نفت خام باعث تولید گازوئیل با اكتان بالا و مواد مركبآروماتیك مورد نیاز در صنعت پیروشیمی می شود.
این فلز یك ضریب انبساطی معادل شیشه سیلیسی- آهكی-سودا ( اكسیدسدیم ) دارد و برای ساخت الكترودهای پوششی درسیستم های شیشه ای استفاده می شود.
آلیاژهای كبالت و پلاتین خواص مغناطیسی خوبیدارند. یكی از این آلیاژها(بر اساس جرمی) با %۷/۷۶ پلاتین و %۳/۲۳ كبالت، تشكیل یكمغناطیس قوی را می دهد.
آلیاژ اوسمیوم / پلاتینیوم برای ساخت دستگاه تنظیمكننده ضربان قلب و دریچه های جایگزینی و پیوندهای انجام گرفته در عمل جراحیاستفاده می شود.
برای ساخت مخروطهای دهانه موشك، دهانه سوخت موشك وسیستم های دیگری كه باید برای دوره های طولانی مدت در دمای بالا كار كنند. زمانیكه در معرض عملكرد بخار الكل متیل قرار می گیرد به صورت سیم پلاتینیوم نازك گداختهمی شود وبه رنگ قرمز تبدیل می شود و به صورت یك كاتالیزور در می آید كه الكل را بهگاز فرمالدئیدFormaldehyde تبدیل میكند. این پدیده از نظر اقتصادی برای ساخت فندك و….. استفاده می شود.
داروسازی:
PtCl2(NH3) 2 دارویی می باشد كه برای درمانانواع سرطان مانند سرطان خون و سرطانtesticular بكار می رود.
پلاتين, فلزی, گرانبها ,جواهر ,زیورآلات, طلا
بدون دیدگاه