شمه اى از اخلاق و صفات و كرامات امام سجاد علیه السلام

ابن طلحه در مناقب خویش مى گوید: (۱) آن حضرت یعنى ،
زین العابدین ، سرآمد پارسایان ، سرور پرهیزگاران و رهبر مؤ منان می باشد .
نشان او گواهى مى دهد كه از دودمان رسول خدا صلى اللّه علیه و اله می باشد و
جهتگیرى او، مقام قریش را در پیشگاه خدا ثابت مى كند و پینه بستن مواضع
سجده اش ‍ فزونى نماز و تهجدش را به ثبوت مى رساند و رو بر تافتنش از متاع
دنیا، بیانگر زهد او در دنیاست . او از پستان تقوا به وفور نوشید تا
سرآمد شد و انوار تاءیید الهى بر او تابیدن گرفت و بدان وسیله هدایت لازم
را یافت . اذكار و اوراد عبادت همدم او بود و او با این اذكار انس گرفت ،
وظایف بندگى و طاعت خدا هم پیمان او گردید و آن حضرت به زیور طاعت آراسته
گشت . چه بسیار شبهایى را كه براى پیمودن راه آخرت بیدار خوابى كشید و
تشنگى روزهاى گرم تابستان را در طول این سفر راهنماى خود ساخت ، امور خارق
عادت و كراماتى داشت كه مردمان به چشم دیدند كه در آثار متواتره ثبت می باشد و
گواهى مى دهد كه وى در زمره بزرگوارانى می باشد كه پادشاهان جهان آخرتند.
امام سجاد علیه السلام ، القاب زیادى دارد كه تمامى آنها بر آن حضرت اطلاق
مى شود. مشهورترین آنها عبارتند: از (( زین العابدین ، سید العابدین ،
زكى ، امین و ذوالثفنات . )) بعضى گفته اند علت ملقب بودن آن حضرت به زین
العابدین آن می باشد كه شبى میان محراب عبادت به حال قیام در تهجد بود، شیطان
به صورت اژدهایى نمودار شد تا او را از عبادتش ‍ باز دارد امّا آن حضرت
اعتنایى به او نكرد. اژدها نزدیك شد و شست پایش ‍ را به دهان گرفت باز هم
توجهى نكرد، او را آزرد ولى آن حضرت نمازش را نشكست . چون از نماز فارغ شد
خداوند حقیقت را بر او آشكار ساخت و دانست كه او شیطان می باشد ، او را ناسزا
گفت و لطمه زد و فرمود: دور شو اى ملعون ! شیطان رفت و آن حضرت به ذكر
خویش ادامه داد. آنگاه از گوینده اى ناپیدا ندایى شنید كه ، سه مرتبه خطاب
به او گفت : تو زین العابدین ! این كلمه به زبانها افتاد و به عنوان لقبى
براى آن حضرت معروف شد.(۲)
امّا مناقب ، امتیازات و صفات امام علیه السلام فراوان می باشد .
از جمله آن می باشد كه وقتى براى نماز وضو مى گرفت ، رنگ چهره اش زرد مى شد،
اطرافیانش مى پرسیدند: این چه عاداتى می باشد كه در وقتی وضو شما دارید؟ مى
فرمود: آیا مى دانید كه در مقابل چه كسى مى خواهم بایستم ؟
از آن جمله می باشد وقتى كه راه مى رفت ، دستهایش را جلو و عقب نمى برد و آنها
را حركت نمى داد و از آرامش و فروتنى خاصى برخوردار بود. وقتى كه براى
نماز مى ایستاد، بدنش مى لرزید و در پاسخ كسانى كه از علت لرزش ‍ مى
پرسیدند، مى فرمود: مى خواهم در حضور پروردگارم بایستم و با او مناجات كنم
، از این رو بدنم مى لرزد، روزى در حال نماز بود كه آتش سوزى اتفاق افتاد
و خانه آتش گرفت ، دیگران مى گفتند: یابن رسول اللّه ! یابن رسول اللّه !
آتش ! آتش ! امّا وى سرش را از سجده بلند نكرد تا این كه آتش خاموش ‍ شد.
عرض كردند: چه باعث شد كه به آتش توجه نفرمودید؟ فرمود: آتش ‍ دوزخ .
از آن جمله می باشد داستانى كه سفیان نقل كرده و مى گوید: مردى خدمت على بن
حسین علیه السلام رسید، عرض كرد: فلانى تو را بد گفت و به شما تعرض كرد.
فرمود: مرا نزد او ببر. همراه آن حضرت رفت با این تصور كه وى مى خواهد
انتقام بگیرد، همین كه نزد آن مرد آمد فرمود: فلانى اگر گفته هاى تو
درباره من حق می باشد خدا از من بگذرد و اگر درباره من ناحق می باشد خدا از گناه
تو بگذرد.(۳)
بین آن حضرت و عموزاده اش حسن بن حسن علیه السلام اختلاف جزئى پیش آمد.
حسن خدمت على بن حسین علیه السلام رسید در حالى كه آن حضرت با اصحابش در
مسجد بود، وى از گفتن آنچه باعث ناراحتى او شد فرو گذار نكرد، در حالى كه
آن حضرت ساكت بود تا این كه حسن برگشت . همین كه شب فرا رسید، در خانه او
آمد و در زد، حسن بیرون آمد، على بن حسین علیه السلام فرمود: اگر آنچه
گفتى راست بود خدا مرا بیامرزد و اگر دروغ بود خدا تو را بیامرزد و درود و
رحمت خدا بر تو باد! آنگاه برگشت ، حسن دنبال او آمد و همچنان پشت سر آن
حضرت مى رفت و مى گریست تا این كه دل امام علیه السلام به حال او سوخت ،
حسن عرض كرد: به خدا سوگند بعد از این كارى كه باعث رنجش تو شود انجام
نخواهم داد. امام علیه السلام فرمود: از آنچه درباره من گفته بودى تو را
بخشیدم .(۴)
از جمله ، وقتى كه على بن حسین علیه السلام از دنیا رفت فهمیدند كه آن
حضرت صد خانواده از اهل مدینه را غذا مى داده و شخصا نیازمندیهاى آنها را
مى برده و به آنها مى رسانده می باشد .(۵)
محمّد بن اسحاق مى گوید: گروهى از مردم مدینه بودند كه امرار معاش ‍ مى
كردند و نمى دانستند كه زندگیشان از كجا تاءمین مى شود. امّا وقتى كه على
بن حسین علیه السلام از دنیا رفت دیدند آن كه هر شب به سراغ آنها مى آمد،
نیامد.(۶)
ابوحمزه ثمالى مى گوید: زین العابدین علیه السلام شب هنگام ، انبانى از
نان بر پشتش حمل مى كرد و به مستمندان صدقه مى داد و مى فرمود: صدقه
پنهانى ، آتش خشم پروردگار را فرو مى نشاند.(۷)
وقتى كه امام علیه السلام از دنیا رفت به هنگام غسل دادن ، حاضران آثارى
را در پشت آن حضرت دیدند پرسیدند: اینها چیست ؟ گفته شد: امام علیه السلام
خود شبانه انبان آرد بر دوش مى گرفت و دور از انظار مردم به در خانه
فقراى مدینه مى رساند (اینها آثار آن انبانهاست .)(۸)
ابن عایشه مى گوید: از مردم مدینه شنیدم كه مى گفتند: صدقه نهانى را از
دست ندادیم مگر وقتى كه على بن حسین علیه السلام از دنیا رفت .(۹)
سفیان مى گوید: على بن حسن علیه السلام آهنگ رفتن سفر حج را داشت سكینه
بنت الحسین علیه السلام خواهر آن حضرت ، توشه راهى با هزینه هزار درهم
برایش فراهم كرد وقتى كه امام علیه السلام پشت حرّه بود، توشه را به نزد
او فرستاد. امام علیه السلام تمام آنها را بین مستمندان تقسیم كرد.(۱۰)
مردى به سعید بن مسیب گفت : مردى را پرهیزگارتر از فلان كس – مردى را اسم
برد – ندیده ام . سعید پرسید: تو على بن حسین علیه السلام را ندیده اى ؟
گفت : نه ، گفت : من كسى را پرهیزگارتر از او ندیده ام .
زهرى مى گوید: هیچ فرد هاشمى را برتر از على بن حسین علیه السلام ندیدم .(۱۱)
ابوحازم نیز چنین گفته می باشد : هیچ فرد هاشمى را برتر از على بن حسین علیه السلام و هیچ كسى را فقیه تر از او ندیده ام .(۱۲)
طاووس مى گوید: على بن حسین علیه السلام را در حجر اسماعیل به حال سجده
دیدم ، با خود گفتم : مرد صالحى از خاندان پاك می باشد باید گوش ‍ بدهم ببینم
چه مى گوید، پس گوش فرا دادم ، شنیدم كه مى گفت : ((خدایا بنده ات در
آستانه تو، مسكینت در پیشگاه تو، گدایت بر در خانه تو، نیازمندت بر درگاه
تو ایستاده می باشد .)) به خدا سوگند در هیچ گرفتاریى با این عبارات خدا را
نخواندم مگر این كه خداوند گرفتارى ام را بر طرف كرد.(۱۳)
امام سجاد علیه السلام در هر شب و روز هزار ركعت نماز مى خواند و وقتى صبح
مى شد بى هوش مى افتاد و (از ضعف جسمى ) چنان بود كه وزش باد همانند خوشه
گندمى وى را (از سمتى به سمتى ) حركت مى داد.(۱۴)
روزى آن حضرت در بیرون از منزل بود، مردى او را دید و دشنامش داد. غلامان و
خدمتكاران به او حمله بردند، على بن حسین علیه السلام فرمود: آرام بایستد
و كارى به او نداشته باشید. سپس رو به آن مرد كرد و فرمود: آنچه را
خداوند از امور ما بر تو پنهان داشته بیشتر از آن می باشد كه تو مى دانى . آیا
حاجتى از ما دارى كه تو را یارى كنیم ؟ آن مرد شرم كرد، على بن حسین علیه
السلام عبایى را كه بر دوشت داشت روى شانه او انداخت و دستور داد تا ده
هزار درهم به او دادند. از آن پس ، همواره آن مرد مى گفت : گواهى مى دهم
كه تو از اولاد پیامبرانى .(۱۵)
روزى جمعى از مردم در خانه آن حضرت مهمان بودند؛ به خدمتگزار دستور دادند
كه بشتابد و مقدارى گوشت در تنور بریان كند. خدمتگزار با عجله آن را مى
آورد، كه سیخهاى كباب از دستش افتاد و به سر بچه اى از امام علیه السلام
كه زیر پله بود، اصابت كرد و سبب مرگ او شد. امام علیه السلام رو به آن
غلام كه سرگردان و نگران بود كرد و فرمود: تو آزادى زیرا تو از روى عمد
این كار را نكردى . آنگاه پیكر پسرش را تجهیز و دفن فرمود.(۱۶)
روزى امام علیه السلام بر محمّد بن اسامة بن زید كه بیمار بود، وارد شد.
محمّد شروع به گریه كرد، على بن حسین علیه السلام فرمود: چرا گریه مى كنى ؟
عرض كرد: وامى دارم ، فرمود: چقدر وام دارى ؟ عرض كرد: پانزده هزار
دینار. على بن حسین علیه السلام فرمود: بر عهده من كه بپردازم ، و از طرف
او قبول كرد.(۱۷)
پی نوشتها:

۱- (( مطالب السؤ ول ، )) ص ۷۷٫
۲- (( كشف الغمه ، )) ص ۱۹۸٫
۳- همان ماءخذ، همان ص .
۴- به ارشاد شیخ مفید ص ۲۴۰ و (( اعلام الورى )) طبرسى ص ۲۵۶ و (( كشف الغمه )) ص ۱۹۸ تا ۲۰۰ مراجعه كنید.
۵- همان ماءخذ و همان ص مراجعه كنید.
۶- همان ماءخذ و همان ص مراجعه كنید.
۷- همان ماءخذ و همان ص مراجعه كنید.
۸- همان ماءخذ و همان ص مراجعه كنید.
۹- همان ماءخذ و همان ص مراجعه كنید.
۱۰- همان ماءخذ و همان ص مراجعه كنید.
۱۱- همان ماءخذ و همان ص مراجعه كنید.
۱۲- همان ماءخذ و همان ص مراجعه كنید.
۱۳- همان ماءخذ و همان ص مراجعه كنید.
۱۴- همان ماءخذ و همان ص مراجعه كنید.
۱۵- (( كشف الغمه ، )) ص ۲۰۰٫
۱۶- همان ماءخذ، همان ص .
۱۷- ارشاد مفید ص ۲۴۲ با این تفاوت كه در آنجا بجاى محمّد بن اسامه ، زید بن اسامه آمده می باشد . (( كشف الغمه ، )) ص ۲۰۱٫