پورتال۱ آرشیو وب فارسی:شفاف: تلاش می کنیم تا در این مقاله به معرفی برخی از مهمترین مقتل های حسینی بپردازیم تا ضمن ارج نهادن بر تلاش راویان مقاتل حسینی، شما را با نحوه انتقال این پرشورترین حماسه دینی یعنی کربلا آشنا گردانیم. ۱. مقتل «ابی مخنف» آغاز محرم که همواره همراه می باشد با مشارکت مردم در بزرگترین تجربه دینی سالانه یعنی عزاداری اباعبدالله الحسین(ع)، مقاصد فراوانی در بطن خویش برای دینداران دارد. این بزرگترین تجربت دینی اما نقل شده می باشد بر دوش راویان صدیق و درست کرداری که گزارشگران مقاتل حسینی اسم گرفته اند. تلاش می کنیم تا در این مقاله به معرفی برخی از مهمترین مقتل های حسینی بپردازیم تا ضمن ارج نهادن بر تلاش ایشان، شما را با نحوه انتقال این پرشورترین حماسه دینی یعنی کربلا آشنا گردانیم. در اینکه نخستین مقتل حسینی، یعنی اولین گزارش جامع از زمینه ها و نفس حادثه کربلا، از آن ابومخنف لوط بن یحیی بن سعیدبن مخنف ازدی غامدی (م۱۵۷ ه. ق) می باشد، تقریبا اختلافی میان رجال نویسان به چشم نمی خورد؛ هرچند برخی، از ابوالقاسم اصبغ بن نباته تمیمی اسم برده اند که از ویژگان و یاران امیرمومنان (ع) بوده و پس از عمری دراز در حوالی سال ۱۰۰ه. ق وفات کرده می باشد (الفهرست شیخ طوسی، صص ۳۷و۳۸، ش۱۰۸؛ الذریعه الی تصانیف الشیعه شیخ آقا بزرگ تهرانی، ج۲۲، صص۲۳و۲۴، ش۵۸۳۸). اما از آن رو که بر فرض صحت چنین باوری، هرگز اثری از این مقتل یافت نشده می باشد، به نحو قطعی نمی توان بر تقدم ابی مخنف در میان مقتل نویسان خدشه وارد کرد. هرچند از مقتل ابی مخنف نیز جز در تاریخ الامم و الملوک محمدبن جریر طبری (م۳۱۰ه. ق) یعنی بزرگترین مورخ ایرانی تاریخ اسلام، نمی توان نشانی یافت. طبری در مجموع در جلد پنجم تاریخ خویش ۱۲۵ روایت درباره تاریخ کربلا گزارش کرده که از این تعداد، ۱۰۰ روایت را به صورت مستقیم و البته با واسطه هایی از ابی مخنف نقل کرده می باشد.  ۱۰ روایت را نیز با واسطه هشام بن محمد کلبی از ابی مخنف روایت کرده می باشد؛ از ۱۵ روایت باقیمانده، ۱۴ روایت از آن هشام و یک روایت از آن عمار دهنی می باشد که منبع آن امام محمدباقر(ع) می باشد. گزارش های ابومخنف باتوجه به این امر که خود او در صحنه کربلا حاضر نبوده، بر دوگونه اند: الف) آنهایی که در کربلا بوده اند. اینان نیز خود بر چند دسته اند: ۱- گروه نخست خود از آل هاشم اند که در کربلا بوده اند و از حادثه جان به سلامت برده اند؛ مانند امام سجاد و امام باقر(ع) ۲- یاران امام حسین از غیر آل هاشم مانند عقبه بن سمعان و همسر زهیر بن قین  ۳- ناظران بی طرفی چون عبدالله بن سلیم و مذری بن مشمعل ۴- شاهدان حاضر در سپاه عمر بن سعد؛ برخی از ایشان چون عبدالله شعبی و هانی بن ثبیت در کشتار دست داشتند و برخی چون حمید بن مسلم که از قضا مهمترین منبع ابی مخنف به شمار می رود. با آنکه در سپاه ابن سعد مشارکت داشتند ولی در کشتار دست نداشتند. برخی از ایشان از جمله خود حمید از امضاکنندگان نامه دعوت برای امام حسین(ع) بودند. ب) گروه دوم آنانی هستند که در کربلا حاضر نبوده اند.  اینان را می توان در ۵ گروه دسته بندی کرد. ۱- محبان امام حسین(ع) چون علی بن حنظله که پدرش جزو شهدای کربلا بود و نیز پسر حربن یزید ریاحی که در کربلا شهید شد.  ۲- طرفداران امویان مانند قاسم بن عبدالرحمان ۳- طرفداران زبیریان مانند حسان بن قائد. ۴- محدثین بی طرف چون محمد بن بشر همدانی پدر هشام بن محمد کلبی همدانی. ۵- خویشان نزدیک ابومخنف چون عبدالرحمان بن جندب ازدی. مقتل ابومخنف را که در واقع مهمترین «مقتل الحسین» می باشد. می توان از چند جهت مورد بررسی قرار داد؛ هرچند نتیجه این بررسی هرچه باشد، باید به این نکته اذعان داشت که این مقتل اساس کار تمام مقاتل بعدی می باشد. و از این جهت می توان به این نتیجه دست یافت که لااقل این مقتل از مشاهده راویان بعدی که آن را گزارش کرده اند، کاملا مورد اعتماد بوده می باشد. از نظر رجال شناسی، راویان ابومخنف طیف وسیعی از گرایش های فکری و سیاسی آن روز را شامل می شوند و از این حیث می توان مقتل الحسین را پرگستره ترین مقتل به شمار آورد. این امر بی شک بر اعتبار آن می افزاید. ۲. مقاتل الطالبیین الف) درباره نویسنده؛ ابوالفرج، علی بن حسین بن محمدبن احمدبن هیثم بن عبدالرحمان بن مروان بن عبدالله بن مروان معروف به مروان حمار آخرین خلیفه اموی. ابوالفرج در سال ۲۸۴ هـ. ق برابر با سال ۸۹۷ میلادی در اصفهان زاده شد و از این رو ابوالفرج اصفهانی لقب گرفت. اما در بغداد رشد کرد و آن شهرستان را موطن و مسکن خود قرار داد. جالب آنکه ابوالفرج در الاغانی، خانه ای را که در آن سکونت داشته به وصف آورده می باشد و آن خانه ای بوده می باشد مشرف به رودخانه دجله در مکانی میانه پل دجله و پل سلیمان که کنار خانه وزیر فرهیخته عباسی ابوالفتح بریدی قرار داشته. شخصیت فرهنگی ابوالفرج، شخصیتی جامع الاطراف و بی نظیر می باشد. قاضی ابوالمحسن تنوخی درباره او چنین گفته: «او به گونه ای، شعر، اغانی، اخبار، آثار، حدیث مسند و نسبت ها را حفظ بود که تا آن پورتال یک مثل آن ندیده بودم. در این علوم تخصص بالایی داشت و نیز علومی مثل: لغت، صرف و نحو، خرافات، سیره، مغازی، علم هجو و طنز، داروشناسی و علومی مانند طب، نجوم و… گذشته از این ابوالفرج را باید یکی از دامپزشکان اولیه جهان اسلام به شمار آورد. حرص و ولع او در درمان حیوانات مثال زدنی بود. نمونه ای از این شوق را می توان در درمان یک سنجاب دید که در اشعار او در الاغانی منعکس شده می باشد.» ب) درباره کتب ابوالفرج؛ مهم ترین کتاب ابوالفرج را باید «الاغانی» دانست. او با همین کتاب نزد شعرا، ادبا و فصحاء معروف و معروف شد. این اثر به واقع از مهم ترین موسوعات ادبی می باشد. تا آنجا که برخی ثروت ادبی فراهم آمده در این کتاب را با هیچ قیمتی برابر نمی دانند. برخی آن را مرجع شعرشناسی و برخی آن را بزرگ ترین مایه لذت و تفریح به شمار آورده اند. ج) درباره مذهب ابوالفرج؛ او بر مذهب شیعی زیدی بوده می باشد. قاضی تنوخی بر تشیع او تصریح کرد. ابن اثیر نیز در کتاب «الکامل فی التاریخ» بر تشیع وی تصریح کرده می باشد و البته آن را مایه تعجب به شمار آورده می باشد. به نظر برسد آنچه مایه تعجب ابن اثیر شده، وابستگی شدید ابوالفرج به خاندان اموی می باشد و این وابستگی و مذهب تشیع ابوالفرج برای ابن اثیر سازگار نمی آمده اند.  اما چنانکه ابوالفرج نیز در الاغانی بیان کرده می باشد: عقیده و باور، وطن و نژاد نمی شناسد و بسیار فراتر از آنند که در زندان تنگ وابستگی های خونی گرفتار آیند. د) درباره مقاتل الطالبیین، یکی از پورتال۱ ترین ادله ای که می توان به سبب آن بر تشیع ابوالفرج اصرار کرد، کتاب مقاتل الطالبیین می باشد؛ کتابی که ابوالفرج در آن به ذکر تمام شهدا آل عبدالمطلب از ابتدا تا سال ۳۱۳ هـ. ق، یعنی سالی که کتاب در آن تالیف شده پرداخته می باشد. ابوالفرج معیار جالب توجهی برای تعریف واژه شهید ارائه کرده می باشد. در نظر او شهید، فراتر از کشته شده در جنگ می باشد. چرا که آنکه در حالت صلح نیز مسموم شده شهید می باشد. یا آنکه در زندان به حیلت یا به فرتوتی و بیماری کشته شده و نیز آنکه در اثنا فرار از دست سلطان هلاک شده می باشد. تمام این امور همانگونه که ابوالفرج در مقدمه کتاب بیان کرده، از مصادیق مفهوم شهید به شمار می رود. ابوالفرج تصویر شگفت انگیزی را از رشادت ها و جنگ آوری های آل بوطالب ارائه کرده و در ضمن همدردی و احساس احترام شدید خود را نثار ایشان کرده می باشد. او در شهادت آل هاشم جز مجد و بزرگواری و اصرار بر باور صالح چیزی دیگری را دخیل نمی داند. ایشان را بر سبیل حق می داند و امویان را با آنکه خود به ایشان منتسب می باشد و به این انتساب نیز معترف می باشد بر باطل. اولین شهید آل بوطالب، جعفر بن ابوطالب و آخرین ایشان به نقل ابوالفرج، عبدالرحمان بن محمد می باشد که بنی سلیم او را در جنگل کشتند. ۳. تاریخ دمشق الف) درباره نویسنده: علامه شمس الدین ذهبی در «سیر اعلام النبلاء» درباره نویسنده کتاب می گوید: «امام، علامه، حافظ بزرگ و چیره دست، محدث شام، ثقه الدین، ابوالقاسم دمشقی شافعی، صاحب تاریخ دمشق در آغاز ماه محرم سال ۴۹۹ متولد شد. در سال ۵۲۰ به عراق کوچید. در سال ۵۲۱ حج گزارد و در سال ۵۲۹ از راه آذربایجان، به خراسان رفت. او علی بن حسن بن هبه الله بن عبدالله بن حسین می باشد. شمار شیوخ او که در معجم او یاد شده اند ۱۳۰۰ تن از طریق سماع، ۴۶ شیخ از طریق انشاء و ۲۹۰ شیخ از طریق اجازه و هشتاد و چند زن هستند که مجموعه آنها تقریبا ۱۷۱۶ می شود. او آثار فراوانی از خویش بر جای نهاده می باشد. او مردی بود تیزفهم، حافظ، پرکار، ذکی، بصیر در کار و در پورتال یک خود یگانه عصرش بود.  او در شب دوشنبه ۱۱ ماه رجب سال ۵۷۱ درگذشت، قطب نیشابوری بر او نماز گزارد و سلطان بر جنازه وی حاضر شد. او را نزد پدرش در قبرستان باب الصغیر در دمشق به خاک سپردند.» (سیر اعلام النبلاء، ج۲۰، صص۵۵۴تا۷۱۵، ش ۳۵۴ با تلخیص و تصرف) چنان که در متن شرح حال ابن عساکر آمده می باشد او شافعی مذهب و از اهل سنت می باشد. ب) درباره کتاب: چنان که از اسم کتاب هویداست، کتاب معجمی می باشد فراخ دامن درباره تاریخ دمشق، یعنی شهرستان زادگاه مصنف کتاب، علی بن حسن معروف به ابن عساکر. دمشق روزگاری پایتخت امویان به شمار می رفت. از این رو خلفای فراوانی را شاهد بوده می باشد که در آن شهرستان به حکمرانی پرداخته اند و این طبیعتاً دستمایه مناسبی بوده می باشد تا شخصی چون ابن عساکر به تبیین تاریخ این شهرستان بپردازد. علامه ابن منظور انصاری صاحب معجم بزرگ لسان العرب، سال ها بعد کتاب تاریخ دمشق را که در چاپ های جدید در مجموعه ای ۵۰ جلدی فراهم آمده می باشد، خلاصه و مختصر کرد. این کتاب را که مختصر تاریخ دمشق اسم دارد، احمد راتب حمدویش و محمد ناجی الحمر به سال ۱۴۰۵ در قاهره و توسط انتشارات دارالفکر به همراه تحقیق و تصحیح عرضه کرده اند. در خود کتاب تاریخ دمشق ابن عساکر، چیزی در حدود ۴۰۰ روایت به بررسی تاریخ عاشورا و مقتل الحسین پرداخته اند؛ هرچند تا سال ۱۴۱۵ هـ. ق این ۴۰۰ حدیث هرگز به صورت مجزا و تحت عنوان مقتل الحسین یا چیزی شبیه به آن منتشر نشده بودند.  در این سال فاضل گرانقدر محمدرضا حسینی جلالی مجموعه این ۴۰۰ حدیث را تحت عنوان «الحسین(ع) : سماته و سیره» یعنی سیره و سیمای امام حسین (ع) به صورت مجزا فراهم آورد. در این کتاب به چند دلیل که به ظاهر منطقی به نظر می رسند اسانید روایات چهارصدگانه حذف شده می باشد و البته برای سهولت شناسایی متون اصلی و متونی که بعدا به کتاب افزوده شده اند، احادیث در مجموعه هایی مجزا قرار داده شده اند. توضیحات و شروح فراوانی بر متون روایات نگاشته شده و متن از جنبه های لغوی، تاریخی و روش شناختی وارسی شده می باشد. فراهم کننده کتاب خود را مقید داشته تا به متن ابن عساکر وفادار باقی بماند و جز در پاره ای موارد مطلبی بر متن اصلی نیفزاید. یکی از ویژگی های مثبت کتاب «الحسین (ع) : سماته و سیرته» تخرج احادیث و مطابقت احادیث دو کتاب تاریخ دمشق ابن عساکر و تاریخ دمشق خلاصه شده علامه ابن منظور انصاری می باشد. ترجمه کتاب را انتشارات اساطیر به سال ۱۳۸۳ منتشر کرد. این ترجمه از آن جویا جهان بخش می باشد. ج) نمونه هایی از متن کتاب: «معاویه در شب نیمه رجب سال شصتم بمرد و مردمان از برای یزید بیعت نمودند؛ پس یزید به واسطه عبدالله بن عمر عامری به ولیدبن عقبه بن ابوسفیان که امیر امویان بود در مدینه نامه نوشت که: مردمان را بخوان و از برای من از ایشان بیعت بگیر و آغاز کن از بزرگان قریش و باید اول کسی که بیعت گرفتن را از او آغاز می کنی حسین بن علی بن ابی طالب باشد. پس ولیدبن عقبه همان دم، نیمه شب، به حسین بن علی پیغام فرستاد. حسین همان شب به سوی مکه بیرون شد و مردمان بامداد برخاستند و برای بیعت یزید روان شدند؛ پس حسین را جستند و نیافتند. حسین برای آنکه در ایام حج با دولتیان در حرم درگیر نشود، دوشنبه دهه نخست ذی الحجه سال ۶۰ در میان خاندان خود و ۶۰ چهره متوجه کوفه به سوی عراق روان گردید.» ۴. الخصائص الحسینیه نویسنده کتاب الخصائص الحسینیه، آیت الله حاج شیخ جعفر شوشتری می باشد. او در سال ۱۲۳۰ هـ. ق متولد و در سال ۱۳۰۳ هـ. ق در زادگاهش جان به جان آفرین تسلیم کرد. حاج شیخ عباس قمی درباره او می گوید: «جلالت شأنش زیاده از آن می باشد که ذکر شود. کسی که به کتاب «منهج الرشاد» آن بزرگوار مراجعه کند، خواهد دانست که در چه درجه و مقامی بوده می باشد؛ در وعظ و تذکر مردم، در تحقیقات شریفه و اطلاع بر دقایق و اشارات مصائب و آثار اطائب. مصنفات مشهوره او در فن وعظ و تذکر و مصائب اباعبدالله از این امر خبر می دهد. شیخ ما محدث نوری نورالله مرقده در کتاب «دارالسلام» از ایشان مدحی بلیغ کرده می باشد.» (فوائد الرضویه، ص ۶۷). هر چند شیخ جعفر شوشتری را نباید نخستین فراهم آورنده خصائص (اختصاصات) دانست و پیش از او نیز بزرگانی چون سیدرضی، حاکم حکانی و ابن بطریق نیز خصائص ائمه نگاشته اند. اما باید کمال خصائص نویسی را در آثار شیخ جعفر شوشتری جست؛ چرا که خصائص نویسی در آثار ایشان علاوه بر جنبه های نظری با جنبه های عملی- رفتاری و اخلاقی نیز مرتبط شده می باشد. ضمن آنکه ایشان خصائص را در بستر مصیبت خوانی ارائه و این امر یعنی مصیبت خوانی را به نحوی برگزار می کرده که حاوی تأثیر فراوانی بر مخاطبان بوده می باشد. در ابتدای کتاب شیخ ابتدا خویش و مؤمنان را به پرهیزگاری و مرگ اندیشی که البته وجه غالب اندیشه خود او نیز بوده می باشد، خوانده و سپس راه های رهایی از نفس و شیطان و دنیادوستی را برشمرده می باشد. این طرق که در ایمان و عمل صالح مختصر می باشد در نظر ایشان به نحوی با مصیبت اباعبدالله مرتبط می شود. ماتم زدگی به هنگام رسیدن محرم و مرگ اندیشی در وجه مثبت آن در نظر شیخ زمینه ایمان و در نتیجه عمل صالح را به نحو مناسب تری فراهم می آورد. «الخصائص الحسینیه» را صادق حسن زاده با عنوان «امام حسین(ع) اینگونه بود» به فارسی برگردانده و انتشارات آل علی (ع) قم نیز آن را به زیور طبع آراسته می باشد. ۵. یوم الطف «یوم الطف، مقتل الامام ابی عبدالله الحسین الشهید.» این مقتل را فاضل گرانقدر هادی نجفی فراهم آورده می باشد و مربوط می باشد به سال ۱۴۱۳ هـ. ق. این مقتل را باید از مقاتل متأخری به شمار آورد که از حسن تألیف و گردآوری نیکو برخوردار می باشد. مقتل نویس تلاش کرده تا از تمام مقاتل که در دسترس خویش داشته و البته گستره وسیعی از مقاتل و کتب تاریخ عمومی را دربرگرفته می باشد، به نحو مناسب در تبیین موضوع موردبحث استفاده کند. کتاب در ۵ فصل و یک خاتمه سامان یافته می باشد. فصل نخست به تمهیدات جنگ و مقدمات آن اختصاص دارد. آغاز این فصل با حدیثی می باشد از امام حسین(ع) که ابن قولویه در کامل الزیارات و مسعودی در اثبات الوصیه آن را نقل کرده اند: «چون صبح عاشورا شد. حسین با یارانش نمازگزارد و پس از حمد و ثنای الهی فرمودند: خدای تبارک و تعالی امروز، اذن به قتل شما و من داده می باشد، پس بر شما باد که صبر و تحمل پیشه کنید.» فصل دوم به شهدا و یاران امام اختصاص دارد. این فصل با شهادت نعیم بن عجلان انصاری آغاز و با شهادت سوید بن عمروبن ابی الطاع به پایان می رسد. شیوه نویسنده در این بخش آن می باشد که در پاورقی به ذکر منابع شهادت یاران و اهل بیت امام اشاره می کند. فصل سوم نیز به شهدای طالبیان یعنی اهل بیت امام اختصاص دارد. این فصل با شهادت علی بن حسین آغاز و با شهادت عبدالله بن حسن بن علی بن ابی طالب پایان می رسد. فصل چهارم نیز به کیفیت شهادت امام اختصاص دارد. در مجموع نویسنده کتاب از شهادت ۹۸ تن از یاران و اهل بیت امام و شرح شهادت ایشان در واقعه عاشورا و قبل و بعد از آن حرف گفته می باشد. فصل پنجم کتاب نیز به فاش گویی های امام زین العابدین(ع) در شام و رسوایی حکومت اموی و حرکت کاروان اسرا به شام اختصاص دارد. در خاتمه نویسنده برخی از اخبار فریقین را درباره روز طف وارسیده می باشد. ۶. الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد الف) درباره نویسنده؛ نجاشی که خود از شاگردان نویسنده کتاب مورد نظر بوده می باشد درباره وی چنین می نویسد: «محمد بن محمد بن نعمان بن عبدالسلام معروف به ابن معلم و شیخ مفید» (رجال نجاشی، ص۳۱۱) شیخ مفید در ۱۱ذیقعده سال ۳۳۶ یا۳۳۸ هجری در روستای «سویقه ابن بصری» که از توابع عکبرا بود به دنیا آمد. برخی او را از ارکان خمسه تشیع به شمار آورده اند. ابن حجر عسقلانی که از بزرگترین رجال شناسان اهل سنت می باشد، می گوید: «او عالم شیعه و دارای تالیفات بسیاری می باشد که به ۲۰۰ می رسد… به سبب عضدالدوله دیلمی دارای صولتی عظیم بود. در سال ۴۱۳هـ. ق از دنیا رفت. ۸۰هزار مسلمان او را تشییع کردند. او مردی بود زاهد و با خشوع و در فراگیری علوم حریص. گروه زیادی از او استفادت کردند. گویند عضدالدوله دیلمی در خانه او به دیدارش می رفت و به هنگام بیماری عیادتش می کرد. ابویعلی جعفری که داماد شیخ بوده می باشد درباره او می گوید: شب ها اندکی می خوابید، سپس برمی خاست و به نماز، مطالعه، درس و یا قرائت قرآن مشغول می شد.» (لسان المیزان، ج۵، ص۳۸۶) ب) کتب شیخ: کتاب های شیخ چنانکه در معرفی او نیز گفته شد بسیار پرشمار و غیرقابل احصاء می باشد اما اهم کتب او در علوم مختلف از این قرار می باشد: ۱- الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، مولد النبی و الاوصیاء، الافصاح فی الامامه در پیامبرشناسی و امام شناسی ۲- الارکان فی دعائم الدین و تصحیح الاعتقاد در اصول دین ۳- اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات در فروع مسائل کلامی ۴- المقنعه و احکام النساء در فقه ۵- اعجاز القرآن و البیان فی تالیف القرآن در باب اعجاز قرآن ۶- الاختصاص در مسائل متفرقه ج) درباره الارشاد؛ این کتاب به شرح حال ائمه ۱۲گانه اختصاص یافته می باشد و می توان آن را در زمره قدیمی ترین کتاب های امام شناسی و در ردیف کتاب الحجه الکافی شیخ محمدبن یعقوب کلینی (م۳۲۹ه. ق) به شمار آورد. باب نخست این کتاب به شرح حال امیرمومنان (ع) اختصاص دارد و بیشترین حجم کتاب را نیز در بردارد. باب سوم به امام حسین(ع) و شرح ماجرای کربلا و شهدای آن اختصاص دارد. به واقع می توان باب سوم الارشاد را مقتل حسین و اصحابش به شمار آورد. شیوه شیخ در کتاب، نقل مستند و مسند حوادث نیست و کتاب به گونه ای منسجم و بدون نقل اسناد روایات بیان شده می باشد. هرچند در برخی روایات شیخ به ذکر اسناد پرداخته می باشد. در بیشتر این موارد، راویان شیخ را استادان خود او مثل شیخ صدوق و محمد ثانی در رده او مثل ابوالقاسم جعفربن محمد بن قولویه تشکیل می دهند. ۷. نفس المهموم این مقتل از آن خاتم المحدثین، مرحوم حاج شیخ عباس قمی (۱۳۵۹-۱۲۹۴ هـ. ق) می باشد. شیخ عباس قمی از شاگردان محدث نوری و در زمره علمای خبیر به اخبار و البته با گرایش اخباری به شمار می رود. شیخ عباس قمی، علاوه بر نفس المهموم در ۲ کتاب دیگر نیز به مصائب اهل بیت به صورت عام و به مقتل حسینی به صورت خاص پرداخته می باشد. نخست بیت الاحزان که به مصائب حضرت زهرا(س) اختصاص دارد و کتاب منتهی الآمال که مجموعه مفصل تاریخ اهل بیت(ع) می باشد و بالطبع، مقتل امام حسین نیز در آن وارسیده شده می باشد. هر چند باید مفصل ترین مقتل شیخ عباس قمی را نفس المهموم دانست. نفس المهموم در ۵باب و یک خاتمه سامان یافته می باشد. فصل نخست به برخی کرامات و ویژگی های امام می پردازد. این فصل، بسیار مختصر می باشد. فصل دوم که مفصل ترین بخش کتاب می باشد، به مقدمات جنگ و خود جنگ پرداخته می باشد. در این بخش به تفصیل با اسامی شهدای کربلا و شهدای پیش از کربلا، مانند مسلم بن عقیل و دیگران آشنا می شویم. فصل سوم به نحوه سیر کاروان اسراء به شام و احتجاجات امام سجاد با اهل شام اختصاص دارد. فصل چهارم به بیان عزاداری مخلوقات بر حضرت می پردازد. فصل پنجم در ذکر فرزندان حسین(ع)، زوجات آن حضرت و فضل زیارت قبر شریف ایشان می باشد. ستم خلفا بر قبر شریف ایشان از دیگر بخش های این فصل می باشد. خاتمه کتاب نیز به شرح قیام توابین در سال۶۵ می پردازد که سلیمان بن صرد خزاعی و برخی دیگر از کوفیان آن را پدید آوردند. قیام مختار و انتقام گیری او از قاتلان شهدای کربلا و ازجمله عمر سعد و عبید الله بن زیاد، آخرین بخش کتاب می باشد. ساختار کتاب نفس المهموم هرچند روایی می باشد و شیخ عباس قمی به بیان منابع خود به صورت مختصر پرداخته می باشد اما انسجام روایی ممتاز آن را که از ویژگی های نوشتاری شیخ می باشد، نمی توان نادیده گرفت. اهمیت کتاب تا آنجاست که علامه ابوالحسن شعرانی (م ۱۳۹۳ هـ. ق) آن را تحت عنوان «دمع السجوم» به فارسی ترجمه کرده می باشد و این خود نشانگر گرانقدر بودن نفس المهموم می باشد. ۸ . مقتل مقرم نویسنده این مقتل، سید عبدالرزاق موسوی مقرم (۱۳۹۱- ۱۳۱۶ هـ. ق) می باشد. او از علمای معاصر عراق به شمار می رود که عمر علمی خود را در نجف سپری کرده می باشد. از میان این آثار ۳ اثر وی یعنی «علی اکبر(ع)»، «سیده سکینه» و «مسلم بن عقیل» به وسیله دکتر پرویز لولاور به فارسی ترجمه شده می باشد. انتشارات آرام دل فراهم آورنده این اثر می باشد. نویسنده در این کتب، به خصوص مقتل الحسین(ع) سعی کرده تا با توجه به مقاتل متعدد و گوناگون و نیز کتاب های تاریخی و حتی رجالی چون رجال شیخ طوسی که در آن به تعداد بسیاری از شهدای کربلا و یاران امام حسین(ع) اشاره شده می باشد و جمع بندی داده های به دست آورده و تحلیل آنها به نتیجه گیری مناسبی دست یابد. انتقاد شدید نویسنده از مقتل نویسانی چون ابوالفرج اصفهانی و محمد بن جریر طبری به نظر برسد تنها در همین زمینه یعنی تحلیل داده های آنها و انطباق سنجی آن با باورهای خود، قابل توجیه باشد. مقتل مقرم را نمی توان از مقاتلی به شمار آورد که در میان مردم مورد توجه می باشد. به نظر برسد ترجمه دیگر آثار نویسنده بر میزان توجه به نوشتارهای او بیفزاید. منبع: مهر

چهارشنبه ، ۲۲مهر۱۳۹۴

[تماشا متن کامل خبر]

این صفحه را در گوگل شاخص کنید



[ارسال شده از: شفاف]

[تعداد بازديد از اين نوشته: ۱]