ابوالمظفر محمد ابیوردی گیفانی

در ادامه از ابوالمظفر محمد ابیوردی گیفانی تماشا نمایید.

ابوالمظفر محمد ابیوردی گیفانی (م ۵۰۷ق)

   
ابوالمظفر محمد بن احمد ابن احمد الاموی المعاوی (ابیوردی – گیفانی- کوفنی
) شاعر و ادیب نامدار سده پنجم خراسان شمالی می باشد. یاقوت حموی، این شاعر و
ادیب بلندآوازه قرن پنجم هجری قمری را چنین معرفی می کند: « ادیب ابوالمظفر
محمد پسر احمد پسر محمد اموی معاوی شاعر، ریشه اش ازکوفن یا همان گیفان
امروزی ، دیهی از ابیورد بود. او در هر دانش پیشوا بود: نحو، لغت، نسب و
تاریخ و دستش در بلاغت و انشا باز بود و در همه آنها نگارش دارد، شعر او
دست به دست می گردد. به اصفهان در ۲۰ ربیع الاول ۵۰۷ ه.ق درگذشت».

ابوالمظفر
ابیوردی گیفانی توانمندی و لیاقت خود را در هر فنی از علوم عصر خویش نشان
داده می باشد . وی امام عارف به نحو، لغت، اخبار، تاریخ و نسب شناسی بود. از
انجا که در ادبیات عرب، بلاغت، انشا و نوشتن ید طولایی داشت، شهرت زیادی در
عصر خویش کسب کرد. اما به دلیل قریحه شاعری و توانمندی در فن بلاغت و
نویسندگی و اشعاری که در مدح بزرگان عصر از خراسان تا بغداد به تناسب حضور
خویش در مراکز حکومتی سروده، زندگی پرماجرایی داشته و بنا به شرایط سیاسی،
ناگزیر از عوض روش و حتی جا به جایی مکانی شده می باشد. زندگی سیاسی و همراهی
با بزرگان حکومتی و سیاسی در بعضی ایام برای وی مشکلاتی ایجاد می کرد و
گاه برای فرار از اتهامات وارده، مجبور به عوض اسم و نسب خود می شد.
یاقوت حموی نسب وی را به معاویه بن محمد بن ابوالعباس عثمان می رساند. چنین
به نظر می رسد که سعایت و گفته چینی از ابیوردی نزد خلیفه عباسی در بغداد
وی را به مصلحت اندیشی برای نجات جان خویش وادار کرده می باشد. به نوشته منابع
تاریخی، ابیوردی مدتی در بغداد در خدمت مؤیّدالملک بود. مؤیّدالملک،
ابیوردی را با توجه به توانمندی ادبی اش وادار کرد که شخصیت عمیدالدوله را
هجو کند. این رفتار ابیوردی، موجب شد عمیدالدوله نزد خلیفه از ابیوردی
بدگویی کند و او به ناچار برای نجات جان خویش به همدان گریخت و از آن جا که
در لغت عرب و انساب تبحّر داشت، در همدان این نسب نامه را برای خود ساخت و
در مکاتبات و نامه هایش از لقب و نسب معاوی استفاده کرد. با توجه به این
حوادث، برخی نتیجه می گیرند که ابیوردی در بیان نسب خود تناقض گویی داشته و
در بعضی موارد خود را از قبایل عرب و گاه از مادری عجم دانسته می باشد.
ابیوردی دست کم در چهار مورد به اجداد مادری خود اشاره کرده و گاه آنان را
از خاندان های برجسته عجم و گاه از قبیله ازد و گاه نیز پدر و اجدادش را از
عدنان و مادرش را از قحطان دانسته می باشد، که گویا اشاره به همین امر دارد،
زیرا قوم خود را از یعرب و نزار بنی معد دانسته می باشد، حال انکه یعرب قحطانی و
نزار عدنانی می باشد. با توجه به این مطالب ، عده ای نتیجه می گیرند که وی از
اسم و نسب بی بهره بود و وخواسته می باشد خود را به نژادی والا منتسب سازد،
همان طور که در چندین مورد نیز خود را شاهزاده ای والاتبار خوانده می باشد. به
نظر می رسد این نوع بیان و رفتار ابیوردی، بیشتر تحت تاثیر شرایط سیاسی و
اجتماعی روزگار خویش بوده می باشد. چرا که ابیوردی، نزد نظام الملک وزیر ملکشاه
سلجوقی زندگی کرده و اشعاری را در مدح این وزیر بلندپایه سروده می باشد. در
بغداد به دربار خلیفه های عباسی راه یافت و المقتدی و المستظهر، خلفایی
هستند که ابیوردی در وصف آنان اشعاری دارد. وی در مدح سیف الدوله صدق بن
منصور حاکم حلّه نیز اشعاری سروده و مدیحه سرایی کرد و سیف الدوله هم به وی
صله داد و مورد احترام و توجه قرار داد.

    ابیوردی با
کشته شدن نظام الملک در سال ۴۸۵ ق، یکی از بزرگترین حامیانش را از دست داد و
مدتی در پناه حمایت فرزندان خواجه بزرگ یعنی عزّالملک، مؤیدالملک، و ضیاء
الملک (ابونصر محمد) قرار گرفت و همواره اشعاری را در وصف آنان سرود و
همچنان در دوران حکومت برکیارق سلجوقی فعالیت داشت و در اختلاف خانواده
سلجوقی( اختلاف برکیارق و محمد سلجوقی) وی جانب محمد را گرفت. در سال ۴۹۳ ق
به هنگام شکست برکیارق، با سرودن قصیده ای، پیروزی سپاه محمد را تبریک
گفت. این نوع زندگی سیاسی، توام با پیچیدگی هایی که داشته، شخصیت ابیوردی
را در عصر خویش با مسائل و مشکلات گوناگونی رو به رو کرده می باشد. گاه با
سروده های خویش تقاضای صله و جایزه می کرد و گاه با سرودن ابیاتی، طبع بلند
همت خویش را تمجید می کرد و از خداوند مدد و کمک خواسته می باشد. دعای همیشگی
وی « اللهم ملکنی مشارق الارض و مغاربها » بود که در اکثر منابع آمده می باشد.
نویسندگانی مانند سبکی و ابن عساکر، ابیوردی گیفانی را فردی دیندار، باتقوا
و پرهیزگار دانسته اند و یاقوت حموی اشعارش در وصف امام حسین (ع) را آورده
می باشد. با این همه ، وی شافعی مذهب بود و ابیاتی در خصوص مذهب شافعی دارد .
افزون بر این، مدتی کتابدار مدرسه نظامیّه در بغداد بود که تعلّق به
شافعیان داشت.

    ابیوردی گیفانی، بر خلاف مشاغل و مسائلی
که در دربار سلجوقیان و خلفای عباسی در بغداد داشت، به نظر می رسد که به
زادگاهش ابیورد و روستای کوفن (گیفان) علاقه فراوانی داشت و در نوشته های
منسوب به وی از جمله دو اثرش به اسم های «تاریخ ابیورد و نسا» و «ابیورد و
البیران [بیرون] » درباره تاریخ ابیورد و نسا مطالب ارزشمندی آورده می باشد
همچنین اشعاری از وی در وصف کوفن یا گیفان به یادگار مانده می باشد. ابیوردی
گیفانی نزد علمای بزرگی کسب فیض کرد. وی در جرجان از عبدالقاهر جرجانی، در
ری از اسماعیل بن مسعده و ابوالفتح شیرازی و در نظامیّه نیشابور از امام
الحرمین جوینی سرشناس و نیز در محضر احمد بن حسن بن خیرون، ابوبکر بن خلف،
حسن بن احمد سمرقندی و مالک بن احمد بانیانی شاگردی کرد. بزرگانی هم مانند
ابوحفص عمر بن عثمان جنزی، ابومحمد عبدالله بن نصر مرندی، ابوبکر بن منظقه
زوری، ابوعلی آدمی، ابوطاهر سلمی، ابوعامر عبدری، ابوالفتوح طایی و ابن
طاهر مقدسی، اندیشمندانی بودند که وی در بغداد، همدان، موصل، اصفهان و مرو
تربیت کرد و از وی روایت کرده اند. ابیوردی گیفانی در شعر و شاعری هم
توانمند بود و از آغاز جوانی تا پایان عمر، اشعار گوناگونی سرود. بیشتر
اشعارش را مدح و ستایش بزرگان تشکیل داده می باشد با وجود این در برخی سروده ها
از اوضاع روزگار خویش شکایت کرده و این ممکن است به دلیل مسائل سیاسی –
اجتماعی و گاه تنگناهای مالی بوده می باشد که برایش ایجاد می شد.

   
ابوالمظفر ابیوردی گیفانی پس از عمری پرفراز و نشیب، در سال ۵۰۷ ق در
اصفهان چشم از جهان فروبست و به روایتی کشته شد و در باب دبرۀ مسجد عتیق
اصفهان به خاک سپرده شد. وی آثار تالیفی فراوانی دارد که برخی از آنها
عبارت اند از: ۱- تاریخ ابیورد و نسا ۲- کتاب المختلف و الموتلف ۳- قبسه
العجلان فی نسب آل ابی سفیان ۴- تهره الحافظ ۵- المجتبی من المجتنی فی
الرجال ۶- کتاب ابی عبدالرحمن النسائی فی السنن المأثوره و شرح غریبه ۷-
مااختلف و ائتلف فی انساب العرب ۸- طبقات العلم فی کلّ فن ۹- کتاب کبیر فی
الانساب ۱۰- کتاب تعله المشتاق الی ساکنی العرق ۱۱- کتاب کوکب المتأ مّل
یصف فیه الخیل ۱۲- کتاب تعله المقرور فی وصف البرد و النیران (ابیورد،
البیران و همذان) ۱۳- کتاب الدره الثمنیه ۱۴- کتاب الصهله القارح ۱۵- ردّ
فیه علی المهری سقط الزند.

   کتاب مااختلف و ائتلف فی
انساب العرب (کتابی درباره اسامی یکسان و گوناگون قبائل عرب)  که همه از
میان رفته می باشد. از ابیوردی دیوانی مشتمل بر چند قسمت یاد شده می باشد که بخشی
از اشعارش را معجم الادبا نقل کرده می باشد. مجموعه اشعار ابیوردی در سال ۱۳۱۷ ق
در لبنان چاپ شده می باشد. (یاقوت حموی، ۱۳۸۱، ج۵ ،صص۱۰۴ ،۲۳۸ و ۲۴۰، صفا،
۱۳۶۳، ج۲، ص ۲۳۹، آقاملایی، ۱۳۸۹، صص ۱۵۷ به بعد.)

نویسنده: خلیل باقری مشک آبادی

ابوالمظفر محمد ابیوردی گیفانی, ابیوردی گیفانی,خراسان شمالی ,مشاهیر ,مفاخر, بجنورد ,اسفراین ,شیروان

منبع : http://iranikan.rozblog.com

تهیه و گرد آوری : پورتال تفریحی و سرگرمی پورتال یک

لطفا نظرات خود را درباره مطالب ابوالمظفر محمد ابیوردی گیفانی با ما در میان بگذارید.