دکتر پروین ناظمی، روانشناس ـ کارتون الفی اتکینز را به خاطر دارید؟ الفی اتکینر پسربچه‌ای‌ بود که با پدر کمی سربه هوا و دست و پا چلفتی‌اش در حومه منظقه زندگی می‌کرد. در این داستان‌ها الفی با انواع و اقسام موقعیت‌های عادی و روزمره مواجه می‌شد و از تک‌تک رویدادهای عادی زندگی لذت می‌برد. گاهی هم داستان به قلمرو فانتزی نزدیک می‌شد و اینجا بود که شخصیت‌های خیالی و هیولاها وارد داستان می‌شدند.

ممکن است برایتان عجیب باشد اما بیشتر كودكانی كه در سنین حدود ۲ یا ۳ سال هستند، چند دوست خیالی برای خود دارند كه این دوستی‌ها تا حدود ۴ و ۵ سالگی هم ادامه می‌یابد و حتی این دوست یا دوست ها اسم هم دارند. البته هر چه سن كودك بیشتر می‌شود، شدت این دوستی‌ها كمتر خواهد شد و به همین دلیل بیشترین و عمیق‌ترین دوستی بچه‌ها با دوستان خیالی را در سنین حدود سه سالگی می‌بینیم. ممکن است شما هم دیده باشید گاهی بچه‌ها با كسی حرف می‌زنند، بازی می‌كنند، همراه او غذا می‌خورند و اسباب ‌بازی‌هایشان را با هم شریك می‌شوند اما این دوست دیده نمی‌شود، حرف نمی‌زند، حركت نمی‌كند و فقط در ذهن و خیال كودك همراه اوست. هر چند بیشتر والدین نسبت به خیالبافی‌های فرزندشان آگاهند و آن را به‌عنوان بخشی از زندگی او پذیرفته‌اند اما پذیرش یک دوست خیالی و نامرئی کار چندان آسانی نیست؛ به ویژه آنکه فرزندتان با تمام وجود از آن موجود خیالی که گاهی اوقات با اسامی‌ عجیب و غریب نیز نامیده می‌شود، دفاع کرده و دوست دارد که شما نیز او را یکی از افراد خانواده بدانید و باور داشته باشید.

نگران نباشید!
کودکان از ۲۰ماهگی به بعد توانایی این را دارند که افکار و احساسات خود را به یکی از وسایل یا اسباب‌بازی‌های خود نسبت دهند و پس از این مرحله معمولا دوست خیالی قدم به زندگی فرزند شما خواهد گذاشت. این دوست خیالی گاهی تا سنین دبستان نیز باقی می‌ماند طوری که تقریبا ۷۵درصد بچه‌ها تا سن ۷سالگی ارتباط با دوست خیالی را تجربه کرده‌اند. یادتان باشد این مسئله در روند رشد کودک طبیعی است و کودکانی که دارای دوست خیالی هستند معمولا خلاق‌تر هستند و نباید به آنها ثابت کنید که چنین دوستی واقعا وجود ندارد. در این میان برخی از والدین نگران این موضوع هستند که ارتباط بیش ازحد با این دوست خیالی به روابط اجتماعی کودک لطمه بزند و او توانایی برقراری ارتباط با همسن و سالان خود را از دست بدهد اما جای نگرانی نیست. حتی بر اساس برخی بررسی‌ها کودکان تک فرزند یا فرزندان اول خانواده معمولا بیشتر از بقیه بچه‌ها، درگیر ارتباط با دوست خیالی خود هستند و گاهی نیز تا بزرگسالی همراه او زندگی می‌کنند که البته با گسترش روابط اجتماعی و جمع‌های دوستان، حضور دوست خیالی کم‌رنگ‌تر و در بیشتر مواقع محو می‌شود.

طرح مشکلات از زبان دوست خیالی
از زمانی که کودک توانایی درک و استدلال را پیدا می‌کند، ترجیح می‌دهد تجربیات و آرزوهای خود را از زبان فرد دیگری بیان کند و نکته جالب این است که کودک شما از طرف دوست خیالی‌اش جواب همه پرسش‌های شما را می‌دهد. این موضوع باعث می‌شود که او مشکلاتش را به راحتی بیان کند و شما به فکر راهکارهای حل مساله باشید. حتی اگر نگاهی تیزبینانه به روابط فرزندتان و دوست خیالی‌‌اش داشته باشید، در واقع بازتابی از برخوردها و رفتارهای خود را در آن می‌بینید و اگر حرف یا حرکتی، سبب ناراحتی شما می‌شود، بهتر است به جای تنبیه یا توبیخ کودک به اصلاح آن رفتار در خود بپردازید.

وقتی دوست خیالی مخفی می‌شود
با بزرگ‌تر شدن کودک و ورود به مرحله پیش دبستانی، کودکان سعی در مخفی کردن دوست یا دوستان خیالیشان دارند به‌خصوص اگر با واکنش‌های منفی یا مسخره‌آمیز شما نیز در این رابطه روبه‌رو شده باشند اما این دوستان همچنان در زندگی فرزندتان حضوری فعال دارند. در این مرحله دقت کنید که حضور این دوست مانعی برای دوستیابی‌های واقعی وی نشود؛ هر چند که در اکثر بچه‌ها این اتفاق نمی‌افتد و به‌راحتی دوستانی پیدا می‌کنند.
با افزایش مسئولیت‌ها و وظایف تحصیلی و گسترش روابط دوستانه، کم‌کم حضور این دوست خیالی کم‌رنگ‌تر می‌شود و تنها هنگام تنهایی‌های کودک به سراغش خواهد آمد. البته گاهی تشدید روابط با این موجود نامرئی به دلیل سرخوردگی و عصبانیت‌های ناشی از حوادث روزمره یا مهم مثلا تولد فرزندی جدید در خانواده، دعواهای مکرر پدر و مادر، جابه‌جایی مدرسه و… است که والدین باید آگاهانه به کنترل و حل این مشکلات بپردازید تا دوباره شرایط به حالت عادی برگردد. پس هرگز کودک را از داشتن دوست خیالی منع نکنید. حتی بدترین کار ممکن این است که او را به خاطر این دوست تنبیه کنید. با این کار، فضای بی‌اعتمادی و ناامنی را در رابطه خود و فرزندتان پایه‌گذاری می‌کنید که اثرات سوء آن را در دوران نوجوانی و البته بزرگسالی خواهید دید. همچنین دوست خیالی کودک را مسخره نکنید و اجازه ندهید که دیگران نیز این کار را انجام دهند. در عین حال به کودکتان نگویید که دیگر بزرگ شده و نباید با دوستان خیالی خود حرف بزند. این مسئله اثرات روحی بدی روی او می‌گذارد.
اصلا چرا از طریق فرزندتان با دوست خیالی او ارتباط برقرار نکنید؟ البته لزومی‌ندارد که بیش از حد در بازی غرق شوید. منطقی باشید و هیجانات خود را کنترل کنید. از طرفی در رابطه با این دوست خیالی با فرزند خود صحبت کنید و اگر دوست نداشت حرف زیادی بزند، به او احترام گذاشته و او را تحت فشار قرار ندهید. به حضور این دوست در خانه خوشامد بگویید و سۆالاتی در مورد زندگی او و تعداد خواهر و برادرها و… از فرزندتان بپرسید. این کار باعث می‌شود کودک، شما را نیز در گستره دوستان خود و این مهمانان نامرئی قرار دهد. اگر هم کودکتان کارهای نادرست و اشتباهات خود را به گردن دوستش انداخت، نگران نشده و با او برخورد نکنید. از طریق برخورد با همین دوست خیالی، پیام خود را به فرزندتان برسانید.

نی‌نی‌بان جدیدترین و بهترین مطالب خود را در تلگرام و از طریق سه کانال «راهنمای بارداری»، «کودک‌یاری» و «سلامت جنسی» در اختیار شما قرار می‌دهد.