خب چنین فیلم عظیم و هیجان انگیزی که تقریبا یک دهه از عمر کارگردان و برخی عواملش صرف ساخت آن شده، قطعا از ابتدا تا رسیدن به تولید و بعد هم اکران با اتفاقات و حاشیه های متعددی مواجه بوده. به بهانه آغاز اکران «محمد رسول الله (ص)» نگاهی انداختیم به «الف» تا «ی» ساخت این فیلم.

داستان از چه قرار می باشد؟

داستان فیلم از محاصره مسلمانان در شعب ابی طالب و آن محاصره سه ساله اقتصادی و اجتماعی آغاز می شود. همان ابتدا فلاش بکی می خورد به گذشته و مخاطب، شاهد وقایعی می باشد که پیش از تولد پیامبر اسلام با ۱۲ سالگیشان رخ داده می باشد. از داستان ابرهه و حمله اش به مکه تا لحظه به دنیا آمدن پیامبر، صحنه های وفات آمنه بنت وهب و صحنه های مربوط به دوران شیرخوارگی و خردسالی پیامبر (ص) از مهم ترین بخش های فیلم می باشد.

فیلم با اولین سفر پیامبر (ص) به شام و رسیدن به صومعه بحیرا به پایان می رسد. بحیرا همان راهب مسیحی می باشد که درباره ظهور آخرین پیامبر به ابوطالب بشارت می دهد. بسیاری از شخصیت های مهم زندگی پیامبر (ص) کم و زیاد در فیلم حضور دارند. البته داستان فیلم حس و حالی لطیف و شاعرانه دارد، مجیدی خودش خیلی طرفدار فیلم «محمد رسول الله (ص)» مصطفی عقاد نیست و آن را زیادی پر از جنگ و خونریزی می داند و به گفته خودش سعی کرده در فیلمی که ساخته وجود مهربانی پیامبر اسلام را به تصویر بکشد.

نزدیک به ۱۰ سال پیش جشنواره فیلم دانمارک تصمیم می گیرد برای مجید مجیدی، سازنده فیلم «بچه های آسمان»، «رنگ خدا»، «بید مجنون» و «آواز گنجشک ها» مراسم بزرگداشتی برگزار کند. این تصمیم همزمان می شود با کشیدن کاریکاتور توهین آمیز پیامبر اسلام در روزنامه دانمارکی «بولاند بوستون» و مجیدی هم به دلیل توهین به مقدساتش در این کشور، حضور در مراسم بزرگداشتش را نمی پذیرد.

پس از این اتفاق، مجیدی به این فکر می کند که با زیاد شدن این توهین ها توسط غربی ها نیاز می باشد برای نشان دادن حقیقت در خصوص پیامبر اسلام (ص) دست به کار شویم. نتیجه این دغدغه ذهنی ایجاد شده، دادن پیشنهاد ساخت فیلمی براساس زندگی پیامبر (ص) می باشد.

از مهرماه سال ۸۶ کار تحقیقات و نگارش فیلمنامه اولیه با حمایت شرکت نور تابان از شرکت های وابسته به بنیاد مستضعفان آغاز می شود و سال ۸۸ مجیدی به همراه کامبوزیا پرتوری و کمی بعدتر حمید امجد نگارش فیلمنامه اولیه را به پایان رساندند. پرتوی سابقه خوبی در ساخت آثار کودک دارد و با توجه به اینکه قرار بود دوران کودکی پیامبر (ص) به تصویر کشیده شود، این تجربه می توانست به کار فضاسازی پروژه بیاید

ساخت عظیم ترین فیلم تاریخ سینمای ایران نیازمند یک پیش تولید قوی بود، این اتفاق مابین خرداد ۸۹ تا شهریور ۹۰ رخ داد؛ دقیقا زمانی که کار ساخت شهرک سینمایی «پیامبر اعظم» در اتوبان تهران- قم به پایان رسید. مدتی بعد هم فیلمبرداری آغاز شد که در کل شش ماه به طول انجامید. بیشتر صحنه های فیلم در ایران فیلمبرداری شده و تنها برای به تصویر کشیدن جنگ ابرهه گروه به آفریقا رفت.

چرا بزرگ ترین پروژه سینمای ایران؟

خب به نظر برسد هزینه ای که برای فیلم شده پاسخی کافی برای این سوال باشد. با توجه به عظمت پروژه، حرف و حدیث های زیادی بر سر هزینه های فیلم وجودداشت. این شایعات از صد تا ۱۵۰ میلیارد تلورانس داشتند. اما شرکت نور تابان در شفاف ترین اندازه ای که می شد هزینه های تولید این فیلم را رسانه ای کرد: هزینه ساخت دکورهای شهرستان مکه ۱۴۱ میلیارد ریال، شهرستان مدینه با ۱۹ هکتار ۴۲ میلیارد ریال و ساخت و ساز ساختمان اداری ۲٫۱۲ میلیارد، ۳ میلیارد ریال هزینه فیلمنامه، ۶ میلیارد ریال هزینه مطالعات اجرایی، ۱۵۲ میلیارد ریال هزینه پیش تولید، ۳۱۰ میلیارد ریال هزینه تولید، ۱۵۱ میلیارد ریال هزینه پس از تولید و در مجموع ۶۲۳٫۳ میلیار ریال برای این فیلم هزینه شده که با یک حساب سرانگشتی می توان گفت حدود پنج برابر فیلم «رستاخیز» که خودش یکی از پرهزینه ترین فیلم ها تاریخ سینمای ایران می باشد، هزینه صرف ساخت «محمد رسول الله (ص)» شده می باشد.

جالب می باشد بدانید ابتدا قرار بود مصر و مراکش میزبان دکورهای فیلم باشند که در یک اقدام کاملا منطقی و آینده نگرانه ترجیح داده شد تا بعدا به درد سینمای ایران بخورد، این شهرک در جاده تهران قم نزدیک روستای الهیار و در مساحتی ۲۲۰ هکتاری ساخته شده می باشد.

یک بازدید بی سابقه

«محمد رسول الله (ص)» اولین فیلم سینمایی پس از انقلاب می باشد که عالی ترین مقام کشور، رهبر انقلاب، به پشت صحنه آن رفتند. ۱۷ آبان ۹۱ آیت الله خامنه ای دیداری شش ساعته از پشت صحنه این فیلم سینمایی داشتند که اتفاق بی سابقه ای در تاریخ انقلاب اسلامی محسوب می شد. این دیدار بسیار بی سر و صدا انجام شد و حتی برنامه هفت هم اجازه پوشش این دیدار را پیدا نکرد.

رهبری در این دیدار از قسمت های مختلف لوکیشن ساخته شده از جمله قسمت شهرستان مکه، شعب ابی طالب که داخل آن می باشد، دیر بحیرا و قسمت مدینه تماشا کردند و نکته جالب اینجا بود که سکانس ورود آمنه به شهرستان مکه هم در همین روز فیلمبرداری شد.

همراهان رسول الله

در فیلمی مانند محمد که شخصیت اصلی آن، قابل نمایش نیست این شخصیت های جانبی و کناری اند که نقش های فعالی می یابند؛ نقش هایی که سعی می کنند وجوه مختلف شخصیتی که قابل نمایش نیست را به نمایش بگذارند؛ وجوهی مانند شجاعت، بلاغت و… مثلا در فیلم محمد رسول الله که ۴۰ سال قبل توسط مصطفی عقاد اردنی ساخته شد، حمزه وجه جاعت و زید، وجه بلاغت پیامبر را بر عهده داشتند و در برخی صحنه های فیلم، بیشتر دیده می شدند. در فیلم مجید مجید، این نقش ها چگونه چیده شده اند و چه فضایی از فیلم را در اختیار گرفته اند؟

ابوطالب/ مهدی پاکدل: عمران، عموی پیامبر، راوی قصه می باشد. او که در کهنسالی در شعب ابی طالب همراه با پیامبر (ص) و یارانش در محاصره می باشد، یاد دوران کودکی پیامبر می کند. ما با فلاش بک ذهنی (بازگشت) او به عام الفیل می رویم و با وقایع گوناگون آشنا می شویم، ابوطالب تا زمان فوت پدرش عبدالمطلب، یک راوی در سایه می باشد.

اما کم کم نقش اش پررنگ می شود. ابوطالب به واسطه عدم نمایش شخصیت پیامبر (ص) و… نقش زبان و کلام او را بازی می کند. چنانچه در فیلم محمد رسول الله مصطفی عقاد، این نقش را زید و در سریال امام علی داوود میرباقری، این نقش را عمار داشت.

آمنه/ مینا ساداتی: مادر پیامبر وزنه ای سنگین در درام فیلم می باشد. دوری اش از محمد که به صحرا رفته از یک طرف و صحنه وصال مادر و پسر بعد از سه سال، تکان دهنده می باشد. قسمت های خوشحال و پرهیجان فیلم، وقتی می باشد که محمد همراه با مادرش به مدینه می رود تا به خانواده مادری سری بزند و به دیدار قبر پدر برود. صحنه های دونفره مادر و فرزند در باغ های مدینه، پررنگ ترین بخش آمنه می باشد.

حلیمه/ ساره بیات: پناه بردن شتر وحشی خانواده حلیمه به خانه آمنه، معرفی جالب توجه برای دایه پیامبر (ص) می باشد. سرگشتگی او در شهرستان مکه و احساس غربتش در پناه آمنه و خانه اش، سامان می یابد. حیرت حلیمه از برکات محمد مانند پرشیر شدن سینه و آبادشدن روستای ویران، وجوه اعجاز پیامبر را نشان می دهد. حلیمه، جایگاه بیایابگردان بدوی را دارد که مجذوب مهر محمد می شوند.

ابوسفیان/ داریوش فرهنگ: رئیس قریش و سرکرده مشرکان در بخش متاخر فیلم که در ابتدا و انتهای آن، جاسازی شده، نقش دارد. قدرت نمایی او در سکانس پایانی که حاکم مکه می باشد و محمد و بنی هاشم را تحت فشار گذاشته در مقابل سکانس پایانی و استیصالش در برابر نابودی پیمان نامه جالب توجه می باشد. ابوسفیان، نماد شکست مکه در برابر پیامبر (ص) می باشد.

تاجر یهودی/ محسن تنابنده: ناظر بیرونی که بیرون از مکه پیگیر ماجرای تولد پیامبر (ص) آخرالزمان می باشد. او که بخشی از جامعه کوچک یهودیان شبه جزیره عربستان می باشد، سعی می کند با فاصله به رصد امور مکه بپردازد. او جست و جوگری جدا بافته می باشد. ارتباط مستقیم چندانی هم با شخصیت های اصلی ندارد.

راهب نصرانی/ صادق هاتفی: حضور کوتاهی در اواخر فیلم دارد، اما نقش او با پندی که به ابوطالب برای حفظ جان محمد می دهد، عمیق می شود. او هم مثل تاجر یهودی به دنبال پیامبر آخرالزمان می باشد. اما سریع تر و آرام تر این مساله را می پذیرد که پیامبر (ص) آخرالزمان از قوم عرب برگزیده شده می باشد.

عبدالمطلب/ علیرضا شجاع نوری: پدربزرگ پیامبر (ص) در صحنه های ابتدایی فیلم پررنگ می باشد. صحنه رویارویی معروفش با ابرهه که فقط شترانش را می خواهد و حفاظت از کعبه را به صاحب خانه محول می کند.

 نقش عبدالمطلب با توجه به فوت عبدالله، پدر پیامبر (ص)، قبل از تولد ایشان، نقشی پدرانه می باشد. برای او اسم کوچک محمد را انتخاب می کند و او را به حلیمه می سپارد تا دایه اش باشد.

منبع : همشهری جوان