پرسش: من میل و علاقه شدیدی به میل کردن شیرینیجات دارم از قند و شکر گرفته تا مربا و شیرینی و بستنی و……ایا این میل من ناشی از کمبود آهن یا ماده ای دیگری هست؟ الان قندم روی۹۶ هست و همین شیرینی میل کردن منو چاق کرده لطفا راهنمایی ام کنید چه کار کنم تا این علاقه به شیرینی کم بشود؟

پاسخ: به نظر برسد این موضوع برای شما عادی باشد که به مزه‌ای خاص مثل شیرینی، شوری یا ترشی علاقه داشته باشید و مثلا شیرینی‌ خور باشید، اما از ترشی فراری باشید!

بعضی ‌ها می ‌گویند گرایش به یک طعم و مزه خاص می ‌تواند علامت ابتلا به یک بیماری باشد؛ مثلا می ‌گویند کم‌ خون ‌ها بیشتر شیرینی می‌ خورند .

گرایش به یک طعم و مزه خاص نمی ‌تواند نشانه ابتلا به یک بیماری باشد ولی تغییرات فیزیولوژیک در بدن یک فرد می ‌تواند سبب این حالت شود. این دقیقا منشا همان حالتی هست که در خانم ‌های باردار اتفاق می ‌افتد، زیرا در دوران بارداری حس بویایی و چشایی خانم‌ ها افزایش می یابد، لذا به یک سری غذاها تمایل بیشتر و به یک سری غذاها تمایل کمتری نشان می ‌دهند.

در مورد افرادی هم که خوراکی ‌های خاصی را هوس می ‌کنند، ممکن هست این موضوع اتفاق بیفتد.
تغییرات هورمونی تا حدودی باعث می ‌شود غذاهای خاصی را هوس کنیم. به طور کلی هوس های غذایی سه وجه دارند: یک وجه، فیزیولوژیک هست، یک وجه روانی و وجه دیگر اجتماعی.

وجه فیزیولوژیک همین هست که افراد به یک بو یا مزه خاصی حساس می ‌شوند و دلیل آن هم تغییرات هورمونی هست.

وجه اجتماعی معمولا تجربی هست، مثلا فرد در یک موقعیت و شرایط خاص، غذایی را میل می ‌کند که برایش لذت‌بخش هست. وقتی این موضوع چند بار تکرار شود و همان محیط را برای فرد تداعی کند، سبب می ‌شود فرد به مزه آن غذا متمایل ‌تر شود. عکس این موضوع هم صادق هست یعنی سبب زده شدن فرد از مزه ‌ای خاص می ‌شود.

وجه روانی هم این هست که وقتی فردی با دوستان خود هست، ممکن هست اخلاق و رفتار و علایق‌ دوستانش به او منتقل شود، یا فرد به طور ناخودآگاه بخواهد خود را با دیگران هم‌ فکر و هم‌ سلیقه نشان دهد (به عنوان مثال در دوران نامزدی دختر و پسر) و به همین دلیل به سمت طعمی خاص گرایش می یابد.

باورهایی که در رابطه با گرایش به شیرینی و مبتلا بودن به کم‌خونی یا افسردگی وجود دارد:
معمولا آن هایی که افسردگی دارند با میل کردن غذاهای شیرین مثل بستنی و شکلات، یک حالت شعف و شادی پیدا می ‌کنند، چون هورمونی به اسم کوچک بتاآندورفین پس از مصرف این غذاها در بدن ترشح می ‌شود که باعث می گردد افراد افسرده و کسل، حال‌ شان بهتر شود؛ مثلا دادن حلوا در مراسم عزاداری همین اثر را دارد. اما در رابطه با شوری و ترشی چنین چیزی نداریم و دقیقا نمی توان گفت که فردی که کم خونی یا کمبود آهن دارد حتما گرایش به شیرینی میل کردن دارد.

البته نمی ‌توان در مورد هر یک از این حالت ها به طور قطع حرفی زد، ولی عادت کردن بدن به یک مزه، بیشتر به نوع ذائقه و تغییرات هورمونی مربوط هست.
مصرف افراطی یک ماده غذایی خاص در درازمدت ، طبیعی و درست نیست و اثرات مُضری دارد.

مثلا هر کسی ممکن هست در حالت افسردگی، ناراحتی و مشکلات زندگی ‌اش به مزه شیرین گرایش یابد تا به طور موقتی و لحظه ‌ای خود را آرام کند، اما وقتی زیاد شیرینی بخوریم، شیرینی و چربی تاثیرات مضری دارند که از آن جمله می ‌توان به چاقی، دیابت، بالا رفتن چربی خون و… اشاره کرد.

مصرف مداوم غذاهای شور هم در فشار خون تاثیر می‌ گذارد، به ویژه در کسانی که حساسیت بیشتری دارند. وقتی مصرف غذاهای شور به صورت یک عادت درآید، در درازمدت سبب افزایش فشار خون می ‌شود.

اما در رابطه با ترشی باید گفت که مشکل خاصی ایجاد نمی ‌کند. به هر حال در قدیم گفته می‌شد ترشی معده را اذیت می ‌کند، اما این‌ مربوط به مصرف ترشی در حد زیاد و در افرادی هست که حساسیت دارند، و گرنه معده ما خودش اسید ترشح می ‌کند.

معده به سه شکل تحریک می شود:

تحریک مکانیکی که با مصرف غذاهای دیرهضم مثل گوشت‌ های سفت و برخی سبزیجات سخت و محکم رخ می دهد. یکی تحریک شیمیایی هست که با مصرف ادویه و برخی مواد شیمیایی رخ می ‌دهد و یکی تحریک حرارتی هست که با مصرف غذاهای خیلی داغ یا خیلی سرد رخ می ‌دهد.

به کسانی که به طور مداوم به یک مزه خاص تمایل دارند، مثلا مدام هوس شیرینی یا شوری را دارند، توصیه ‌ می کنیم:

بهتر هست آن ها ریشه این گرایش را پیدا کرده و یک جایگزین برای غذای مذکور پیدا کنند. مثلا اگر در یک لحظه هوس شیرینی و شکلات می ‌کنند، ببینند چه کاری حواس آن ها را پرت می‌کند؛ کارهایی مانند زنگ زدن به یک دوست، سرگرم کردن خود به یک کار مفید، قرآن یا دعا خواندن، کتاب خواندن، ۵ دقیقه بیرون رفتن از خانه، دوش گرفتن و … .

به شکل ‌های مختلف می ‌توانند در آن لحظه هوس و فکر میل کردن آن ماده غذایی خاص را از سرشان بیرون کنند تا مانع از بروز آثار منفی آن در دراز مدت شوند.

برای جبران کم خونی باید توسط پزشک مکمل آهن دریافت کنید چون تنها با رژیم غذایی نمی توان کم خونی را از بین برد.

کم خونی
کم خونی وضعیتی هست که درآن ، تعداد یا اندازه گلبول های قرمز یا مقدار هموگلوبین موجود درخون کاهش یافته و تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن بین خون و سلول ها دچار اختلال می شود . از علل ایجاد کننده کم خونی می توان کمبودهای
تغذیه ای ، خون ریزی ، ناهنجاری های ژنتیکی ، بیماریهای مزمن یا مسمومیت های دارویی را اسم کوچک برد . منظور از کم
خونی های تغذیه ای ، کم خونی هایی هست که در اثر دریافت کم مواد مغذی ایجاد می شوند .
از مهم ترین مواد غذایی جهت خون سازی ، که کمبود آن در خون بدن موجب بروز کم خونی می شود می توان به آهن ، ویتامینB12 و اسید فولیک اشاره کرد که از بین آنها کم خونی ناشی از فقر آهن یکی از شایع ترین نوع کم خونی تغذیه ای هست .
کم خونی ناشی از فقر آهن
فقرآهن یکی از شایع ترین اختلالات تغذیه ای در کشور های در حال توسعه و مهمترین نوع کم خونی تغذیه ای در کودکان و بانوان ، در سنین باروری هست که با ایجاد گلبول های قرمز کوچک و کاهش میزان هموگلوبین مشخص می شود . اگر چه پیامدهای اقتصادی و اجتماعی کم خونی فقرآهن به صورت کمّی محاسبه نشده ولی لازم هست به این نکته توجه شود که این بیماری سبب اتلاف منابع و مراقبت های بهداشتی ، کاهش بهره وری در اثرافزایش میزان مرگ و میر ، ابتلا به بیماری در مادران و کودکان و بالاخره کاهش ظرفیت جسمی و روانی در بخش بزرگی از جامعه می شود .

میزان نیاز به آهن
میزان نیاز به آهن براساس سن ، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی افراد متفاوت هست . مثلاً بانوان باردار به علت افزایش حجم خون ، رشد جنین و جفت ، و سایر بافتها به آهن بیشتری نیاز دارند . به همین دلیل بیش از سایرین در معرض خطر کم خونی قرار دارند . در شیر خواران – در صورت سلامت مادر- ، میزان آهن موجود در شیر مادر برای ۴- ۶ ماه اول زندگی کافی هست ولی در مورد نوزادانی که با وزن کم متولد می شوند ذخایرآهن کم بوده و باید بعد از ۳ ماهگی آهن اضافی به صورت قطره خوراکی خورانده شود . همچنین بستن پیش از موقع بند ناف نیز به دلیل اینکه نوزاد را از یک سوم کل خونش محروم می کند خطر فقر آهن را افزایش می دهد .

دلایل فقر آهن
دلایل گوناگونی برای فقر آهن وجود دارد که از آن جمله می توان به علل زیر اشاره کرد :
۱ – دریافت نا کافی آهنبه دلیل رژیم غذایی مورد استفادهای که در آن آهن کمی وجود دارد ، مانند بعضی از رژیم های گیاه خواری .

۲ – جذب ناکافی آهن در اثر اسهال ، کاهش ترشح اسید معده ، مشکلات گوارشی یا تداخلات داروئی ( داروهایی مثل کلستیدامین ، سایمتیدین ، پانکراتین ، رانیتیدین و تتراسایکلین. )

۳ – افزایش نیاز به آهن برای افزایش حجم خون در دوران نوزادی ، نوجوانی ، بارداری و شیر دهی .

۴ – خون ریزی زیاد در دوران عادت ماهانه ، در اثر جراحات و ناشی از هموروئید ، بیماری های بدخیم یا انگل ها .

کمبود آهن در مردان بزرگسال معمولاً در اثر از دست دادن خون هست .

علائم کم خونی ناشی از فقر آهن
بعضی از علائم کم خونی آهن عبارتند از :
۱ – رنگ پریدگی زبان و مخاط داخل لب و پلک چشم

۲ – خستگی زود رس

۳ – بی تفاوتی

۴ – سرگیجه و سردرد

۵ – خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست ها و پاها

۶ – حالت تهوع

۷ – در کم خونی های شدید گود شدن روی ناخن

درمان کم خونی ناشی از فقر آهن
برای درمان کم خونی چند روش وجود دارد که بهترین و کم خطرترین آنها استفاده می شود ؛ بهترین و کم خطرترین راه استفاده از مکمل های خوراکی هست . درمان با نمک های ساده آهن ، چون سولفات فرو خوراکی ، کاملاً موثر بوده و به شکل قرص ، کپسول یا مایع هست که مصرف آن ها باید تا چند ماه ادامه یابد .
چنانچه این قرص ها با معده خالی مصرف شوند ، جذب آنها بهتر و بیشتر صورت می گیرد ولی در این حالت سبب تحریک معده و بروز مشکلات گوارشی خواهند شد .

عوارض گوارشی ، ناشی از مصرف آهن نظیر تهوع ، دل پیچه ، سوزش قلب ، اسهال یا یبوست را می توان به حداقل رساند ؛ به شرطی که آهن را به میزان کم مصرف کرده و به تدریج به میزان آن افزود تا به حد مورد نیاز بدن برسد. بهتر هست قرص آهن ، آخر شب قبل از خواب استفاده شود تا عوارض ناشی از آن کاهش یابد.

ویتامین Cجذب آهن را افزایش می دهد . به همین دلیل معمولاً مصرف ویتامینC به همراه آهن پیشنهاد می گردد . البته علاوه بر درمان دارویی باید به میزان آهن قابل جذب در غذا نیز توجه کرد.

جذب آهن غذا ، اغلب تحت تأثیر شکل آهن موجود در آن می باشد. آهن موجود در پروتئین های حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی و پرندگان ( آهن هِم) بیشتر جذب می شود در حالیکه جذب آهن پروتئین های گیاهی مانند سبزی ها و میوه ها ( آهن غیر هم) کم تر می باشد.

باید توجه داشت که ویتامینCجذب آهن سبزی ها و میوه ها( آهن غیرهم) را بیشتر می کند. مصرف چای همراه یا بلافاصله بعد ازغذا نیز می تواند جذب آهن را تا ۵۰ درصد کاهش دهد.

منابع غذایی آهن دار

منابع غذایی آهن دار عبارتند از جگر، قلوه ، گوشت قرمز، ماهی، زرده تخم مرغ ، سبزی های دارای برگ سبز تیره مانند جعفری ، اسفناج و حبوبات ؛ مثل عدس و لوبیا، هم چنین میوه های خشک ( برگه ها) به خصوص برگه زرد آلو و دانه های روغنی.
عوامل افزایش دهنده جذب آهن و منابع غذایی آنها
۱٫ اسید سیتریک و اسید اسکوربیک ( ویتامینC) که درآلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل کلم، سبزی ها ، آب پرتقال، لیمو شیرین ، لیمو ترش، سیب و آناناس وجود دارند، می توانند عوامل افزایش دهنده جذب آهن در بدن باشند-.
۲٫ اسید مالیک و اسید تارتاریک که در هویج ، سیب زمینی، چغندر، کدو تنبل ، گوجه فرنگی، کلم پیچ و شلغم موجود هست ، سبب افزایش جذب آهن می شود.

۳٫ محصولات تخمیری مثل سس سویا نیز در این دسته از عوامل گنجانده می شوند.

توصیه های زیر را به کار بندید :
۱٫ استفاده از غذاهایی که غنی از آهن می باشند.
۲٫استفاده از منابع غذایی حاوی ویتامین در هر وعده غذایی ، جهت جذب بهتر آهن ( مثل پرتقال، گریپ فروت، کوجه فرنگی، کلم، توت فرنگی، فلفل سبزو لیمو ترش)

۳٫گنجاندن گوشت قرمز، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی .

۴٫ پرهیز از مصرف چای و قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا

۵٫ برطرف کردن مشکلات گوارشی و یبوست

۶٫ تصحیح عادات غذائی غلط ( مثل مصرف مواد غیر خوراکی مانند خاک ، یخ )

۷٫ مشاوره با پزشک و متخصص تغذیه جهت پیش گیری به موقع و یا بهبود کم خونی

۸٫ استفاده از نان هایی که از خمیر ورآمده تهیه شده اند

۹٫ استفاده از خشکبار مثل توت خشک ، برگه آلو، انجیر خشک و کشمش که منابع خونی از آهن هستند.

۱۰٫ استفاده ازغلات و حبوبات جوانه زده .

۱۱٫ شست وشو و ضد عفونی کردن سبزی هایی که استفاده می کنید.

۱۲٫ شستن کامل دست ها با آب و صابون ، قبل از تهیه مصرف غذا و پس ازهر باراجابت مزاج .

۱۳٫ مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در بانوان باردار.

۱۴٫ مصرف قطره آهن هم زمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان ۲ سالگی در کودکان .

براي عضويت در خبرنامه ني ني بان و اطلاع از بهترين و پربيننده ترين مطالب، کافي هست يک بار فرم عضويت ما را از اينجا پر کنيد.