ماه‌ گرفتگی از افسانه تا حقیقت

پورتال یک : لطفا ماه‌ گرفتگی از افسانه تا حقیقت را ببینید.

محمد ستاری: ماه‌گرفتگی برای همه ایرانی‌ها واژه آشنایی هست. قدیمی‌ها معتقد بودند اگر خانمی‌ حین بارداری به ماه‌گرفتگی مشاهده کند یا دست خود را روی شکمش بگذارد، بدن جنین در همان قسمت برای همیشه دچار لکه‌ای بزرگ و تیره خواهد شد. این عقیده به حدی رایج بود که حتی در لغت‌نامه دهخدا نیز معنی ماه‌گرفتگی بر همین اساس توصیف شده هست.

اگرچه بعدها مشخص شد این موضوع خرافاتی بیش نیست اما هنوز هم بسیاری از خانم‌های باردار از روی احتیاط هم که شده موقع ماه‌گرفتگی خود را در اتاقی به دور از هرگونه در و پنجره مخفی می‌کنند و اجازه نمی‌دهند کسی دست روی شکم آنها بگذارد! اگر شما هم درباره علت به وجود آمدن چنین لکه‌هایی شک و تردید دارید، حتما این مقاله را بخوانید تا با کمک دکتر شیده یزدانیان، متخصص پوست و مو و فلوشیپ فوق تخصصی زیبایی و لیزر از ایالات‌متحده با دلایل واقعی و راه‌های برطرف کردن این لکه‌های بزرگ و نازیبا آشنا شوید.

ماه‌گرفتگی از افسانه تا حقیقت

مقصر مویرگ‌ها هستند و بس!

بعضی از ضایعات عروقی پوست که در دوران نوزادی و شیرخوارگی ایجاد می‌شوند به صورت کلی و عامیانه ماه‌گرفتگی اسم دارند. البته این نامگذاری صحیح نیست و به دلیل خرافات در زمان قدیم رواج پیدا کرده هست. این ضایعات  انواع مختلفی دارند که شایع‌ترین آنها را «همانژیوما» (hemangioma)، «لکه‌های سالمون» (salmon patch) و «لکه های شرابی» (port wine stain) تشکیل می‌دهند.

از این‌میان لکه های سالمون بیشتر از لکه های دیگر مصداق ماه گرفتگی هست و از بیماری‌های اتوزومال غالب به حساب می‌آیند؛ یعنی حتما در خانواده بیمار، افراد دیگری هم به آن مبتلا هستند. این ضایعات در سفیدپوستان بیشتر دیده می‌شوند. اغلب آنها علت ژنتیکی دارند نقش اضطراب، استرس و تنش‌های عصبی زمان بارداری هم در ایجاد این لک‌ها هنوز به اثبات نرسیده هست.

نکته: لکه‌هایی که رنگ شیرقهوه دارند جزء ضایعات عروقی و لک‌های ماه‌گرفتگی محسوب نمی‌شوند. این خال‌ها معمولا به دلیل افزایش رنگدانه‌های پوست و سلول‌های رنگدانه‌ساز ایجاد می‌شوند.

۱٫ همانژیوما: لکه‌های قرمز، مسطح یا برجسته

بدخیم نیستند اما ممکن است دردسرساز شوند!

همانژیو، معمولا در ۹ ماه اول تولد روی پوست ظاهر می‌شود اما در بعضی موارد نیز از بدو تولد وجود دارد. این ضایعات قرمزرنگ هستند و ممکن هست به صورت مسطح یا برجسته در هر قسمت از بدن ظاهر شوند. اندازه آنها به‌تدریج در سال اول تولد افزایش پیدا می‌کند و بعد شروع به پسرفت کرده و کوچک می‌شود حتی در مواردی به‌طور کامل از بین می‌روند و فقط ممکن هست جای آنها آتروفی (تحلیل‌رفتگی) جزئی پوست و ضایعات عروقی‌ریزی به اسم «تلانژکتازی» باقی بماند.

اما اگر این ضایعات در جایی قرار گرفته باشد که با عملکرد اعضای بدن تداخل ایجاد کند باید حتما درمان شود. برای مثال ضایعاتی که روی پوست پلک هست، می‌تواند بینایی را تحت تاثیر قرار دهد یا ضایعات روی بینی می‌تواند در تنفس اختلال ایجاد کند. ضایعات روی گردن نیز در صورت افزایش سایز می‌تواند بر راه‌های هوایی فشار وارد کند. همچنین اگر همانژیوما در خط وسط پشت قرار گرفته باشد، فرد باید حتما از نظر اختلالات ستون فقرات بررسی شود.

در بعضی موارد هم ظاهر نازیبای همانژیوما یا زخمی ‌و عفونی شدن آن فرد را نیازمند درمان می‌کند. در هر صورت احتمال بدخیمی در مورد این ضایعات تقریبا وجود ندارد. برای درمان نیز می‌توان از داروهای خوراکی، پمادهای موضعی و لیزر کمک گرفت. از درمان‌های خوراکی آن می‌توان به کورتون‌ها و پروپرانولول اشاره کرد. این داروها حتما باید تحت نظر پزشک با تنظیم دوز مناسب و کنترل میزان قند خون و ضربان قلب مصرف شود. از کورتون‌ها می‌توان به صورت موضعی نیز استفاده کرد. مصرف تمامی ‌این داروها بعد از بهبودی ضایعه به‌تدریج کاهش یافته و قطع می‌شود.

نکته: لک‌های ماه‌گرفتگی معمولا بی‌علامت و بدون درد و خارش هستند. اما در مورد همانژیوما اگر خال زخمی‌ شود یا عفونت روی آن سوار شود، ممکن هست درد و ناراحتی نیز ایجاد کند.

۲٫ لکه‌های سالمون: لکه‌های صورتی‌رنگ در خط وسط بدن

بی‌خطر و بی‌نیاز به درمان

لکه های سالمون معمولا به صورت لکه‌های قرمز متمایل به صورتی در خط وسط بدن دیده می‌شوند. شایع‌ترین قسمت درگیرشونده نیز پشت سر و پشت گردن هست. با این حال ممکن هست در نواحی دیگر مثل صورت، پیشانی، بالای بینی، نوک بینی، روی پلک، اطراف گوش یا حتی تنه و اندام‌ها نیز ظاهر شود. این لکه‌ها معمولا از بدو تولد وجود دارد و اگر روی صورت باشد به مرور زمان برطرف می‌شود.

نکته: بعضی از لکه های سالمون در نواحی غیر از صورت ممکن هست حتی تا سنین بزرگسالی نیز ثابت بمانند که گرچه بی‌خطر هستند و معمولا باعث عارضه خاصی نمی‌شوند اما  احتیاج به درمان خاصی هم ندارند.

۳٫ لکه های  شرابی: لکه‌های قرمز پیشرونده

روز به روز بزرگ‌تر و پررنگ‌تر می‌شوند!

لکه های شرابی ضایعات قرمز رنگی هستند که معمولا از بدو تولد ایجاد می‌شوند اما برخلاف لکه‌های سالمون  یک‌طرفه و خارج از خط وسط بدن هستند و اندازه بزرگ‌تری دارند. این لکه ‌ها در هر جایی از بدن به‌خصوص صورت ممکن هست ایجاد شوند.

لکه‌های شرابی نه‌تنها به مرور زمان از بین نمی‌روند بلکه با افزایش سن پررنگ‌تر و برجسته‌تر هم می‌شوند. بعضی از آنها نیز همراه با رویش موست و حالت سنگفرشی به خود می‌گیرد. از آنجایی که این لکه  ‌ها ممکن هست همراه با علائم و بیماری‌های دیگر از جمله تشنج و مشکلات بینایی باشد باید حتما توسط پزشک بررسی و با کمک لیزر درمان شود. درمان آنها هرقدر زودتر انجام شود، ساده‌تر و سریع‌تر خواهد بود.

نکته: لیزری که برای رفع لکه‌های ماه‌گرفتگی به کار می‌رود PDL اسم دارد. این لیزر باید ماهی یک‌بار تا زمان از بین رفتن ضایعه تکرار شود بنابراین تعداد جلسات لیزر به نوع ضایعه و وسعت آن بستگی دارد. استفاده از لیزر PDL دردناک نیست اما از آنجایی که درمان این لکه‌‌ها اغلب در دوران شیرخوارگی صورت می‌گیرد، ممکن است لازم باشد کودک تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی قرار بگیرد تا بتوان جلسه لیزر را به پایان رساند.

ماه‌گرفتگی از افسانه تا حقیقت

بهبود ماه‌گرفتگی بدون لیزر ممکن هست؟

گرچه لیزر راهی موثر برای رفع لکه‌های ماه‌گرفتگی به شمار می‌آید اما بعضی‌ها نقش جراحی، تزریق سلول‌های بنیادی یا حتی همرنگ‌سازی لکه‌ها با پوست از طریق تاتو را مطرح کرده‌اند. اما آیا واقعا این راه‌ها به رفع ماه‌گرفتگی کمک می‌کند؟

جراحی کاربردی ندارد

جراحی برای درمان این ضایعات معمولا کاربردی ندارد مگر در موارد خاص. پیوند پوست و تزریق سلول‌های بنیادی (PRP) نیز برای رفع لکه ماه‌گرفتگی به کار نمی‌رود. درواقع این ضایعات (به جز  لکه های شرابی) خود به خود یا با کمک لیزر بهبود پیدا می‌کند بنابراین نیازی به درمان‌های دیگر وجود نخواهد داشت. لایه‌برداری نیز باعث بهبود ماه‌گرفتگی نمی‌شود و ممکن هست برعکس آن را تحریک و تشدید کند.

خال‌‌تان را تاتو نکنید!

استفاده از تاتو و میکروپیگمنتیشن برای هم‌رنگ‌سازی انواع خال‌ها و لکه‌‌های ماه‌گرفتگی با پوست توصیه نمی‌شود زیرا می‌توان این ضایعات را با روش‌های مناسب‌تر مثل لیزر برای همیشه از بین برد. لازم به ذکر هست که تاتوهای بی‌رنگ صد درصد خال  و لک را هم‌رنگ پوست نمی‌کنند. اگر هم فرد از انجام آن پشیمان شود، برخلاف تاتوهای تیره‌رنگ، پاک کردن ‌شان به راحتی امکان پذیر نیست  زیرا لیزر تاثیری روی رنگ‌های روشن نمی‌گذارد.

درمان زودتر، نتیجه مطلوب‌تر

برای درمان و رفع لکه‌های ماه‌گرفتگی محدودیت سنی وجود ندارد. چه بسا که بعضی از این ضایعات مثل لکه‌های شرابی و همانژیوما (در صورت نیاز به درمان) بهتر هست در سنین پایین با لیزر برداشته شوند. گاهی نیز  ضایعه  بی‌عارضه هست اما ظاهر آن فرد را آزار می‌دهد. در این موارد نیز لازم هست پدر و مادر برای برداشتن لک  زودتر اقدام کنند تا کودک در آینده بر اثر آن دچار آسیب‌های روحی و روانی نشود.

ماه‌ گرفتگی از افسانه تا حقیقت

تهیه و گردآوری : پورتال یک

لطفا نظر خود را درباره ماه‌ گرفتگی از افسانه تا حقیقت با ما درمیان بگذارید.