اسلام تحكیم پیوندهای خویشاوندی و استحكام روابط خانوادگی را به شدت مورد تأكید و توجه قرار داده و صله رحم و رسیدگی به بستگان را به عنوان یك ارزش الهی واجب كرده است و خدای متعال آن را در ردیف پرستش خویش قرار داده، می فرماید: «وَ اعبُدوا اللهَ وَ لاتُشركُوا بِهِ شَیْئاً وَ بالوالِدینِ احساناً و بِذِی القُربی…» (نساء، آیه ۳۶) خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریك او قرار ندهید و به پدر و مادر و خویشان نیكی كنید.علت این كه اسلام نسبت به نگهداری و حفظ پیوند خویشاوندی این همه پافشاری كرده، این است كه همیشه برای اصلاح، تقویت، پیشرفت، تكامل و عظمت بخشیدن به یك اجتماع بزرگ، چه از نظر اقتصادی یا نظامی و چه از نظر جنبه های معنوی و اخلاقی، باید از واحدهای كوچك آن شروع كرد، با پیشرفت و تقویت تمام واحدهای كوچك، اجتماع عظیم خود به خود، اصلاح خواهد شد.اسلام برای عظمت مسلمانان از این روش به نحو كامل تری بهره برداری نموده است. دستور به اصلاح واحدهایی داده كه معمولاً افراد از كمك و اعانت و عظمت بخشیدن به آن روگردان نیستند، زیرا تقویت بنیة افرادی را توصیه می كند كه خونشان در رگ و پوست هم در گردش است، اعضای یك خانواده اند و پیداست هنگامی كه اجتماعات كوچك خویشاوندی، نیرومند شد، اجتماع عظیم آنها نیز عظمت می یابد و از هر نظر قوی خواهد شد. (مكارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۱۵۸۱۵۷)ما در این نوشتار به بیان دو داستان کوتاه در این مورد می پردازیم:حضرت امام باقر (علیه السّلام) فرمودند: صله ارحام عمل را پاک و پرثواب ترمی کند و اموال را می افزاید و دفع بلا می کند و حساب را آسان می کند. (اصول کافی جلد ۴ ،ص ۴۴۷)

خاصیت قطع و صله رحم

علی بن ابوحمزه (ره) از شاگردان امام كاظم (علیه السلام) بود، روزی امام كاظم (علیه السلام) به او فرمود: بزودی شخصی از مردم مغرب ، با تو ملاقات می كند، و از تو درباره من سوالی می كند در پاسخ بگو؛ او امام ما است كه امام صادق(علیه السلام) او را به امامت بعد از خود تعیین نموده است ، و مسائلی از حلال و حرام می پرسد، جواب مسائل او را بده . علی بن ابوحمزه گفت : نشانه آن مرد مغربی چیست؟ امام كاظم (علیه السلام) فرمود: او بلند قامت و تنومند است و نامش یعقوب بن یزید هست كه رئیس قوم خود است، اگر خواست ، نزد من بیاید، او را نزد من بیاور. علی بن ابوحمزه (ره) می گوید: كنار كعبه رفتم و مشغول طواف بودم ، ناگاه مرد بلند قامت و تنومندی نزد من آمد و گفت : می خواهم درباره صاحب تو، سوال كنم . گفتم : درباره كدامیك از اصحاب ؟

گفت : درباره موسی بن جعفر (علیهما السلام) گفتم : نامت چیست؟ گفت : یعقوب بن یزید گفتم : اهل كجا هستی ؟ گفت : اهل مغرب گفتم : چگونه مرا شناختی ؟ گفت : در عالم خواب دیدم ، شخصی به من گفت : با علی بن ابوحمزه ملاقات كن ، آنچه سوال كردی، از او بپرس ، جویای حال تو شدم سرانجام در اینجا تو را پیدا كردم . گفتم : همین جا اندكی بنشین تا من طواف خود را تمام كنم و سپس نزد تو می آیم ، طواف را به پایان رسانیدم و نزد یعقوب آمدم و با او مقداری گفتگو نمودم ، فهمیدم كه مردی خردمند و هشیار است ، از من خواست او را به حضور امام كاظم (علیه السلام) ببرم ، او را به محضر امام علیه السلام آوردم . وقتی كه امام كاظم (علیه السلام) او را دید، فرمود: ای یعقوب بن یزید، دیروز آمدی و در فلان محل بین تو و برادرت، درگیری شد و به همدیگر ناسزا گفتید، چنین برخورد و روش از دین من و دین پیروانم نیست ، و ما به هیچیك از شیعیان خود نگفته ایم كه رفتارشان چنین باشد، از خدا بترس ، بین شما بزودی (به خاطر قطع رحم) بر اثر مرگ جدایی می افتد، برادرت در همین سفر، قبل از آنكه به وطن برسد می میرد، و تو از كرده خود پشیمان می شوی ، شما قطع رحم نموده اید و نسبت به همدیگر قهر هستید، خداوند عمر شما را كوتاه نمود. یعقوب گفت : ای پسر رسول خدا! تكلیف من چه می شود، و مرگ من كی فرا می رسد؟ امام كاظم (علیه السلام) فرمود: مرگ تو نیز (به خاطر قطع رحم) فرا رسیده بود، ولی تو در فلان منزل ، نسبت به عمه ات صله رحم كردی، خداوند بیست حج (سال) عمر تو را تاءخیر انداخت . علی بن حمزه می گوید: سال بعد، یعقوب را در مكه دیدم و به من خبر داد كه برادرم قبل از رسیدن به وطن از دنیا رفت و در همان راه ، او را دفن كردم.
امام صادق علیه السلام می فرمایند: به خدا پناه می بریم از گناها نی كه مایه تسریع نابودی است، مرگ ها را نزدیك و شهرها را از ساكنین، خالی می سازد و آن گناهان، قطع رحم، آزردن پدر و مادر وترك احسان و نیكی (به آنان) است. (اصول كافی، ج ۲، ص ۴۴۸)

حد و مرز صله رحم

صفوان جمال گوید: میان امام صادق (علیه السلام) و عبداللّه بن حسن ، سخنی در گرفت تا به جنجال كشید به طوری كه مردم اجتماع كردند، امام با عبداللّه با این وضع از هم جدا شدند. صبح بعد دنبال كاری بیرون رفتم ، ناگاه امام صادق (علیه السلام) را در خانه عبداللّه بن حسن دیدم كه می فرماید: ای كنیز! به عبداللّه بگو بیاید، او بیرون آمد و گفت : یا اباعبد اللّه چرا بامداد زود به اینجا آمده ای ؟. امام صادق (علیه السلام) فرمود: من دیشب آیه ای از قرآن تلاوت كردم كه مرا پریشان كرد. عبداللّه گفت : كدام آیه؟

امام صادق (علیه السلام) فرمود: این آیه (۲۱ سوره رعد) را كه می فرماید: والذین یصلون ما امراللّه به ان وصل و یخشون ربهم و یخافون سوء الحساب. صاحبان اندیشه ، كسانی هستند كه پیوندهائی را كه خداوند به آن امر كرده است ، برقرار می دارند و از پروردگارشان می ترسند و از بدی حساب روز قیامت ، بیم دارند. عبداللّه گفت : راست گفتی ، گویا من این آیه را هرگز در كتاب خدا نخوانده بودم ، سپس عبداللّه با امام صادق (علیه السلام) دست به گردن هم انداختند و گریه كردند. به این ترتیب می بینیم این حدیث حاكی است كه صله رحم و نبریدن از خویشاوند – اگر چه خویشان در حد گمراهی و فسق باشند – لازم است . تا آنجا كه طبق حدیث دیگر، شخصی به امام صادق (علیه السلام) عرض كرد: پسر عموئی دارم كه هر چه به او می پیوندم او را با من قطع رابطه می كند، تا اینكه تصمیم گرفتم ، من هم از او ببرم ، امام (علیه السلام) فرمود: اگر تو رعایت پیوند را بكنی خداوند بین شما پیوند ایجاد خواهد كرد، وگرنه خداوند از هر دو شما ببرد.

و حسن ختامی با رنگ سخنان گهربار اهل بیت علیهم السلام

حضرت سجاد علیه السلام فرمود: هر كس دوست دارد، خدا عمرش را طولانی و روزی اش را افزایش دهد، باید صله رحم كند. (اصول كافی، ج ۲، ص ۱۵۶)

امام صادق علیه السلام از جدش امام سجاد علیه السلام نقل می كند كه فرمود: از معاشرت و دوستی با كسی كه با بستگان خود قطع رحم كرده بپرهیز، زیرا چنین كسی را در سه جای كتاب خدا (قرآن) مورد لعن و نفرین یافته ام. (سفینة البحار، ج ۱، ماده رحم)

در جای دیگر می فرماید: به خدا پناه می بریم از گناها نی كه مایه تسریع نابودی است، مرگ ها را نزدیك و شهرها را از ساكنین، خالی می سازد و آن گناهان، قطع رحم، آزردن پدر و مادر وترك احسان و نیكی (به آنان) است. (اصول كافی، ج ۲، ص ۴۴۸)

حضرت امام باقر (علیه السّلام) فرمودند: صله ارحام عمل را پاک و پرثواب ترمی کند و اموال را می افزاید و دفع بلا می کند و حساب را آسان می کند. (اصول کافی جلد ۴ ،ص ۴۴۷)

منابع:
سایت اندیشه قم
داستان دوستان/محمد محمدی اشتهاردی
داستانهای شنیدنی از چهارده معصوم(علیهم السلام)/ محمد محمدی اشتهاردی