کشف اسرار و نشانه های علوم غریبه ، رمزگشایی اسرار و نشانه های علوم غریبهReviewed by Yoosefi on Mar 18Rating: 5.0

کشف اسرار و نشانه های علوم غریبه ، رمزگشایی اسرار و نشانه های علوم غریبه

در این پست از سایت خودمونی میخواهیم شما عزیزان را با کشف اسرار و نشانه های علوم غریبه و  رمزگشایی اسرار و نشانه های علوم غریبه بیشتر آشنا کنیم . از شما سروران محترم خواهشمندیم که ما را تا پایان این پست همراهی کنید .

معنی و مفهوم علوم غریبه ,  معنی کلمه علوم غریبه , انواع علوم غریبه ,  آشنایی با انواع علوم غریبه ,  تفسیر علوم غریبه ,  تشخیص علوم غریبه , رمزگشایی علائم و نشانه های علوم  غریبه

آیا علوم کیمیا؛ لیمیا؛ هیمیا؛ سیمیا از علوم مورد قبول دین می باشند ؟

* کیمیاء؛ علمی هست که با آن می‏توان بعضی فلزات و اجرام معدنی را به چیز دیگـر تبدیل کرد.

* لیمیا؛ علمی هست که با آن روح را در بدن دیگـر ی انتقال دهند.

* سیمیا؛ علمی هست که انسان به وسیله یادگیری آن قدرت برای انجام کارهای خارق العاده پیدا می‏کند.

* هیمیا؛ علمی هست که در ترکیب قواى عالم بالا؛ با عناصر عالم پائین؛ بحث مى‏کند.

* ریمیا؛ علمى هست که از استخدام قواى مادى بحث مى‏کند؛ تا به آثار عجیب آنها دست یابد.

هدف بنیادی در ایـن علوم؛ دخالت در امور عالم طبیعت؛ خبر از آینده و حالات و احوال اشویِژه از طریق معادلات و شیوه های خاصی هست که اما در مسائل ی نتیجه می دهد. در ادرود که کامل ترین و کامل ترین ادیان الاهی است؛ آموزش و یادگیری و بکار بردن آنها مورد تشویق واقع نشده است . پس ؛ ایـن علوم الاهی و دینی نیستند.

قبل از ایـن که به بیان دینی یا غیر دینی بودن ایـن علوم بپردازیم؛ ضروری است؛ مختصری در مورد چیستی آنها توضیح دهیم:

علوم غریبه؛ علومی هست که در دسترس همه اشخاص قرار نمی گیرد؛ و حدود سی شاخه متفاوت دارد که بعضی از آنها عبـار ت اند از: علم رمل؛ جفر؛ اعداد؛ و … .

امّا پنج علم کیمیا؛ لیمیا؛ هیمیا؛ سیمیا و ریمیا در علوم غریبه؛ به خمسه محتجبه معروف است؛ یعنی پنج علمی که مخفی هست و تمام آن؛ از اسرار است . [۱]

تعریف و توضیح هر کدام به بیانی که علامه طباطبائی در تفسیر المیزان [۲] آورده؛ به ایـن شرح است؛

۱٫ کیمیاء؛ که به آن علم صناعت می گویند؛ علمی هست که به وسیله آن می‏توان بعضی فلزات و اجرام معدنی را به چیز دیگـر تبدیل کرد؛ مثلاً به وسیله ایـن علم می‏توان طلا و نقره را از فلزات جدا کرد یا سنگ را به طلاء و … تبدیل کرد.

۲٫ سیمیا؛ علمی هست که انسان به وسیله یادگیری آن قدرت برای انجام کارهای خارق العاده پیدا می‏کند. موضوع ایـن علم هماهنگ ساختن و آمیخته کردن قواى ارادى با قواى ویژه مادى است؛  که با ایـن کار؛ فرد می تواند؛ در امور طبیعی و قوه خیال دیگـر ان تصرف نماید ؛ و آن را سحر دیدگان می نامند؛ و ایـن فن از تمامى فنون سحر مسلم‏تر و صادق‏تر است .

۳٫ علم لیمیا؛ علمی هست که با آن روح را در بدن دیگـر ی انتقال دهند. پس در ایـن علم؛ از کیفیت تاثیرهاى عزم ؛ وقتی که به ارواح قوى و عالى متصل شد؛ بحث مى‏کند؛ برای مثال چنانچه عزم من با ارواحى که موکل ستارگان است؛ متصل شد؛ چه کارهایی مى‏توانم انجام دهم؟ یا چنانچه عزم من؛ به ارواحى که موکل بر حوادث اند؛ متصل شد؛ و آنها را در اختیار خود گرفتم؛ و یا چنانچه توانستم اجنه را تحت اختیار خود در آورم؛ و از آنها کمک بگیرم؛ چه کارهایى می توانم انجام دهم؟ ایـن علم را؛ علم تسخیرات؛ مى‏گویند.

۴٫ اعلم هیمیا؛ که در ترکیب قواى عالم بالا؛ با عناصر عالم پایین؛ بحث مى‏کند؛ تا از ایـن راه به تاثیرهاى عجیبى دست یابد؛ و آن را علم طلسمات می گویند؛ چون ستارگان و اجرام آسمانى با حوادث مادى زمین رابطه دارند؛ پس چنانچه آن شکل آسمانى که مناسب با حادثه‏اى از حوادث است؛ با صورت و شکل مادى آن حادثه ترکیب شود؛ آن حادثه پدید مى‏آید؛ برای مثال در ایـن علم؛ چنانچه بتوان آن شکل آسمانی را که مناسب با مردن؛ یا زنده ماندن یک فرد است؛ با شکل و صورت خود او ترکیب کرد؛ کاری که می خواهیم؛ انجام می شود . و ایـن معناى طلسم است . ایـن علم در نزد علمای ما حرام است .

۵٫ علم ریمیا؛ علمى هست که از استخدام قواى مادى بحث مى‏کند؛ تا به آثار عجیب آنها دست یابد؛ به طورى که در حس بیننده اثرات عجیب و غیر عادی ؛ درست می شود ؛ و ایـن را شعبده می گویند.

با توضیحی که در مورد ایـن علوم داده شد؛ روشن می شود که ایـن علوم؛ دینی نیستند؛ چون در ایـن علوم از استخدام اجنه و طلسم و تسخیر موجودات و دخالت در عالم بحث می شود که مورد تایید دین نیست.

برای توضیح بیشتر دقت به ایـن نکته ضروری هست که بگوییم؛ در بین علوم گوناگون و متفاوت بشری؛ بعضی از علوم از فوائد و ثمرات کمتری برخوردارند و در مقایسه با اکثر علوم که بهره های علمی و عملی زیادی دارند؛ خاصیت کمتری دارد؛ از بین ایـن گونه علوم کم بهره می توان همین علوم غریبه را اسم برد؛ ایـن علوم؛ از طریق تعلیم و یادگیری اصول خاصی به کار برده می شود ؛ هدف و غرض بنیادی علوم غریبه خبر از آینده و حالات و احوال اشویِژه از طریق معادلات و شیوه های ویِژه هست که تنها در مسائل ی به حقیقت می رسد نه در تمام مسائل ؛ و به همین جهت در دین مبین ادرود که حقاً کامل ترین و کامل ترین ادیان الاهی است؛ آموزش و یادگیری و بکار بردن آنها مورد تشویق واقع نشده هست ؛ اما تعلیم و یادگیری و به کار بستن بعضی از آنها؛ مثل سحر؛ طلسم و جادو به تصریح همه مراجع عظام تقلید حرام است؛ مگر ایـن که غرض عقلایی و شرعی داشته باشد؛ چرا که مقدمه و ذی المقدمه آن از مصادیق حرام الاهی است؛ و ریاضت های غیر شرعی و احضار جنیان و… خصوصا وقتی که سبب کارشکنی در امور روزمره مردم گردد؛ مورد نهی شارع مقدس قرار گرفته است .

نتیجه:

ایـن علوم؛ به علت ایـن که در مسائل ی؛ سبب تسخیر اجنه یا کشف اسرار اشویِژه دیگـر و… می شود ؛ مورد قبول دین نیست. اما علم کیمیاء یک نوع صنعت هست و ربطی به دینی بودن و غیر دینی بودن ندارد؛ ولی از شاخه های علوم غریبه است .

برای توضیح بیشتر در مورد ایـن علوم همچنین میتوانید به کتاب های زیر مراجعه نمایید:

۱٫ زبده الارواح؛ محمود دهدار.

۲٫ دائره المعارف تشیع؛ زیر نظـر بهاء الدین خرمشاهی؛ ج ۱۱٫

۳٫ المائده یا فرحه الروح؛ سید احمد عبدمنافی.
تعریف:   دانش اسرار حروف را در بین مسلمانان «سیمیا» می‌نامند؛ و ایـن لفظ در اصطلاح صوفیانِ صاحب‌تصرّف؛ از طلسمات برگرفته؛ و بر ایـن دانش اطلاق شده ‌هست (ابن خلدون؛ ۱/ ۳۹۹). ایـن علم یکـی از انواع پنج‌گانۀ علوم خفیه یا غریبه؛ یعنی کیمیا؛ لیمیا؛ هیمیا؛ سیمیا و ریمیا به شمار می‌آید که حروفِ اولِ آنها بر روی عبـار ت «کُلُّهُ سِرّ» را می‌سازد؛ به معنای آنکه همۀ ایـن دانشها علومی سری‌اند (نصر؛ ۲۰۶). واژۀ سیمیا ظاهراً برگرفته از کلمۀ یونانی sēmeion؛ به معنای علامت و نشانه هست و اسم دانش بسیار با ارزش نشانه‌شناسی در زبانهای اروپایی از همین کلمه گرفته شده هست (طبری؛ ۳۳۳). همین طور ؛ علم حروف را شعبه‌ای از جفر دانسته‌اند که در اصل به معرفت اسماء غیبی مربوط می‌شود و در بین فرقه‌های رازآمیز؛ به صورت عملی سحری درآمده هست که به آن جادوی سفید می‌گویند (EI2, III/595).
فنون غیب‌گویی در عالم ادرود که با روحانیات مربوط است؛ با دانش احکام نجوم یا اخترخوانی پیوند دارد و ازایـن ‌رو با علم حساب و اعداد پیوسته است؛ چنان‌که علمای جهان ی قدیم آن را همچون ستون عمدۀ معرفت می‌دانستند و بر ایـن باور بودند که درک راز و رمزِ اعدادْ عقلِ الٰهی را نمایان می‌کند و اسرارِ حروفْ روح قدسی را آشکار می‌سازد (همـان جا). خلاصه آنکه نتیجه و ثمرۀ ایـن دانش نزد ایشان عبـار ت از تصرف نفوس ربانی در عالم طبیعت به یاری اسماء حسنى و کلمات الٰهی هست که از حروف ناشی می‌شوند؛ چون به باور آنان؛ ایـن حروف به اسراری که در کائنات جریـان دارد؛ محیط‌اند (ابن‌خلدون؛ همـان جا). پس ؛ به بحث دربـار ۀ فوائد حروف به گونۀ مفرد (هجا) یا دلالت اولیه؛ و به صورت مرکب (کلمه) یا دلالت ثانویه پرداخته‌اند (بستانی؛ ۷/۶). آن‌گاه؛ علمِ فوائد ِ روحانیِ حروف را یکـی از فروع علم تفسیر شمرده‌اند که ایـن خود از شاخه‌های علوم شرعی هست (طاش کوپری‌زاده؛ ۲/۵۴۷). بر روی هم؛ علم سیمیا به ۷ شاخه بخش می‌شود که عبـار ت‌اند از: ۱٫ معرفت کواکب؛ افلاک و بروج؛ ۲٫ علم تنجیم؛ ۳٫ علم طبایع؛ ۴٫ دانش حروف؛ ۵٫ علم اعداد؛ ۶٫ علم اوفاق؛ ۷٫ دعاشناسی و اَسماء (حمدان؛ ۱۵).
قبلی ه:   چنین به نظـر می‌رسد که انسان یان از قدیم ‌های بسیار دور برای همه چیز و از آن جمله برای اعداد؛ حروف؛ الفاظ و اسماء خصوصیات باطنیِ سرّی قائل بوده‌اند. ازایـن ‌رو؛ خاستگاه علومِ به اصطلاح سرّی (غریبه) و رمزی ــ که گاه آنها را هرمسی می‌نامند ــ به همـان زمان کهن باز می‌گردد. همۀ تمدنهای باستانی همچون بابلیان؛ عبرانیان؛ یونانیان؛ مصریان و هندیان برای رمزگشایی پیامهای رازآمیز در نوشته‌هایشان کوشیده‌اند. کلدانیان (بابلیان) که مطالعۀ علوم غریبه را شروع نمودند؛ برای حروف الفبای خود ارزشهای آوایی وضع کردند. فنیقیان مفهوم بنیادی الفبا را از عبریان و مصریان گرفتند؛ آن را پیچیده‌تر ساختند و در حدود ۰۰۰‘۱ق‌م مصوتها را بدان افزودند و یونانیان حدود ۸۰۰ ق‌م؛ ۲۲ حرف الفبای فنیقی را به شیوۀ خود دگرگون کردند و کلا ح نمودند که همـان بنیاد الفبای رومی شد و پس برای الفبای لاتینی و دیگـر زبانهای اروپایی به کار آمد (کاپیل؛ ۵).
بیشتر علوم غریبه در جهان ی ادرود میراث باستانی بابل؛ ایران؛ مصر؛ اسکندریه و عربستان هست که علمای مسلمان اکثرا آنها را همراه با کیمیا و دیگـر علوم مشابه ازجمله شاخه‌های دانشهای خفیه (در مساوی علوم جلیه؛ مثل ریاضیات و … ) به شمار می‌آوردند (نصر؛ همـان جا). بنابر روایت ابن‌مقفع؛ در ایران قدیم ۷ نوع خط رایج بود؛ که مهم‌ترینِ آنها ۲۸ حرف داشت؛ و نوعی خط که در پیشگویی و فالگیری و جز ایـن ها به‌کار می‌رفت؛ دارای ۳۶۵ حرف بود. از ایـن ارقام اسرار طبیعی قابل استخراج است؛ به‌ویِژه عدد اخیر (۳۶۵)؛ که شمار روزهای سـال خورشیدی را نشان می‌دهد (شیبی؛ ۲/۱۶۷).
در متنهای صوفیانه آمده است: آن‌گاه که خداوند صورت حروف را آفرید؛ رازی از برای آنها برنهاد؛ و چون انسان را آفرید؛ آن راز را در وی بپراکند؛ پس حروف بر زبان انسان به شکل زبانهای گوناگون روان شد (ابن‌عطا؛ ۵۱). گفته‌اند که علم اسرار حروف را ساحران فرعون؛ که کافر بودند؛ ابداع کردند؛ چون حروف تنها وابسته به مؤمنان نیست و هر دو گروه بدان پیوسته‌اند (طوخی؛ ۱/۴). بنا بر گفتۀ بعضی دیگـر ؛ ایـن علوم را صاحبان روحهای بزرگ انسان ی همچون هرمس (ادریس)؛ افلاطون؛ فیثاغورس؛ طالس و ارشمیدس به‌کار می‌بستند.
همین طور گفته‌اند که رموز ایـن علم در صحیفۀ آهو ثبت؛ و در کوه «حرا» مدفون بود. جبرئیل پیامبر(ص) را از وجود آن آگاه کرد و او آن صحیفه را برداشت و سرّ آن را از جبرئیل پرسید (آملی؛ محمد؛ ۲/۹۳). آورده‌اند که علی(ع) سرّ «الف» و اسم اعظم و زمان دولت اقطاب و خلفا را به دیگـر ان آموخته هست (شیبی؛ ۲/۱۷۳). بعد از او؛ امام زین‌العابدین و امام محمد باقر(ع) را از جملۀ تحقیق گران و صاحبان علم حروف و اسماء به شمار آورده‌اند (حمدان؛ ۵۱). در روایات شیعی آموزش علوم غریبه (ازجمله کیمیا و جفر) به امام جعفر صادق(ع) نسبت یافته هست (اذکائی؛ «فوائد الحروف»؛ ۳۰۶؛ نصر؛ ۱۹۹).
اما ممکن است بیان دقیق‌تر آن باشد که ایـن علوم میراثی از فرهنگهای کهن گوناگون همچون بابلی؛ یونانی؛ ایرانی؛ یهودی (به‌ویِژه قباله‌ای)؛ و دانشهای بر جای مانده از حکیمانی چون هرمس و فیثاغورس بود که به‌تدریج به مسلمانان رسید و آنان ایـن میراث را همچون دیگـر دانشهای بازیافته از اقوام قبلی ؛ در زمینۀ فرهنگ و باورهای خود به‌کارگرفتند. به ایـن ترتیب؛ شیعیان به‌ویِژه اسماعیلیه؛ اخوان الصفا؛ صوفیان؛ فیلسوفان و حتى معتزله هر یک بنابر عقاید و دیدگاههای خود از آن بهره بردند و به آن پرداختند. ظاهراً ابومحمد سهل بن هارون کاتب (د ۲۱۵ ق/۸۳۰ م)؛ متصدی بیت‌الحکمه در زمان مأمون عباسی؛ نخستین کسی بود که در ایـن عرصه وارد شد و به بحث دربـار ۀ همۀ حروف عربی پرداخت و دریافت که شمار آنها مساوی با ۲۸ منزل قمر هست (ابن‌ندیم؛ ۱۳). بعد از او نماید ی فیلسوف (د ح ۲۵۲ ق/۸۶۶ م) نخستین کسی بود که کوشید از حروف دلالتهای عددی بیرون آورد و به اسرار نهفتۀ آنها برسد؛ ازجمله ایـن که می‌بیان کرد: قلم به معنای نفاع (سود رساننده) است؛ چون چنانچه ارزش عددی حروف هر یک از دو کلمۀ القلم و نفاع را با جمع کنیم؛ مساوی با ۲۰۱ می‌شود. از ایـن نظـر ؛ حروف به مثابۀ منبع معرفت جلوه می‌کند (شیبی؛ ۲/۱۶۷). بعد از وی؛ شاگردش ابوزید احمد بلخی (د ۳۲۲ ق/ ۹۳۴ م) با ارزیابی قرآن و حروف مقطع آن رسـال اتی نوشت و قصد داشت که تاریخ ظهور امام منتظَر (مهدی<ع>) را استخراج نماید . از علمای بزرگ شیعی نیز؛ ابن‌بابویه قمی (د ۳۸۱ ق/۹۹۱ م)
به علم حروف پرداخت و با دلالت حساب جُمّل کوشید تا با استناد به حدیثی؛ ادرود ابوطالب را ثبت نماید (همو؛ ۲/۱۶۷- ۱۶۹).
از بین فلاسفۀ دلیل ی که به رموز حروف باور داشته‌اند؛ ابن‌سینا (د ۴۲۸ ق/ ۱۰۳۷ م) به علوم غریبۀ هرمسی معمول در حکمت اشراقی پرداخته؛ و ــ یا بر حسب اعتقاد؛ یا به طریق تفنن ــ آن رموز را بیان داشته هست (طبری؛ ۳۳۳). وی رسـال ه‌ای دربـار ۀ معانی حروف هجاییِ شروع سوره‌های قرآن دارد و در آن ارقام را ارزیابی می‌کند و نظـر یۀ خود را دربـار ۀ چگونگی آفرینش و انواع ِ عوالم و عقول بر آن نتایج تطبیق می‌دهد و برای هریک از حروف الفبا معنایی ویِژه قائل می‌شود (ص ۸۶-۹۱).
صوفیان از همـان سده‌های نخستین تاریخ تصوف به ایـن علم توجهی ویِژه داشتند و در سده‌های بعد؛ با نوشتن کتابهایی کوشیدند تا وجوهِ باطنیِ حروف و دیگـر معارف مربوط به آن را توضیح دهند و تبیین کنند. ازجمله نخستین صوفیانی که در ایـن زمینه صاحب‌نظـر بودند؛ می‌توان به ایـن ان اشاره کرد: معروف بن فیروزان کرخی (د ۲۰۰ ق/۸۱۶ م) که می‌گویند ایـن اسرار را از امامان(ع) آموخته بود؛ ذوالنون مصری (د ۲۴۵ ق/ ۸۵۹ م) که ظاهراً با میراث مصری و هرمسی آشنایی داشت؛ سهل بن عبدالله تُستری (د ۲۸۳ ق/۸۵۶ م) که کتابی دربـار ۀ حروف نگاشت؛ ابوالقاسم جُنید بغدادی (د ۲۹۷ ق/۹۱۰ م)؛ و ابوبکر شبلی (د ۳۳۴ ق/۹۴۶ م) که کتابی در ایـن باب نوشت (حمدان؛ ۵۲)؛ اما حسین بن منصور حلاج (مق‍  ۳۰۹ ق/۹۲۱ م) با کتاب طواسین خود به‌ویِژه شایان ذکر است؛ که دانش همه چیز را در قرآن؛ و علم قرآن را در حروف مقطعه می‌دانست و دلالت حروف را بر غیر قرآن تعمیم داد (شیبی؛ ۲/ ۱۶۸- ۱۶۹).
در سده‌های بعد ابوحامد محمد غزالی (د ۵۰۵ ق/۱۱۱۱ م) تکیه‌گاه پایدار صوفیان در علم حروف بود. او خود به تنهایی ۱۰ کتاب یا رسـال ه در زمینۀ فوائد و شرح اسماء دارد که بسیار مورد دقت علمای مغرب قرار گرفته است . دیگـر شیخ عبدالقادر گیلانی (د ۵۶۱ ق/۱۱۶۶ م) بنیان‌گذار طریقۀ قادریه؛ و شهاب‌الدین عمر سهروردی (د ۶۳۲ ق/۱۲۳۵ م)؛ بنیان‌گذار طریقۀ سهروردیه هست که کتاب واضح ‌البرهان فی اسرار الحروف على رأی علماء الانوار را نوشت (حمدان؛ ۵۲؛ شیبی؛ ۲/۱۷۰-۱۷۱). از صوفیان سدۀ ۷ ق/۱۳ م می‌توان سعدالدین حمویه (د ۶۵۰ ق/۱۲۵۲ م) را اسم برد که در المصباح فی التصوف خود به مباحث باطنی و عرفانی مربوط به حروف پرداخت. دیگـر می‌توان از ابوالعباس احمد حسینی سبتی مغربی (اواخر سدۀ ۶ ق/۱۲ م) یاد کرد. او مالک زایرجه ‌العالم (زایجۀ گیتی یا لوحۀ دایره‌‌وار جهان ) هست که بر هر وتر آن حروف زمام و غبـار با اعداد مربوط همبر با افلاک ترسیم شده بود. ابوالعباس قصیده‌ای بلند در ایـن زمینه سروده؛ که ازجمله متضمن رموز حروف و ارقام هست (ابن خلدون؛ ۱/۹۲-۹۳؛ ۴۰۲ بب‍‌ ).
اما ابوالعباس بونی (د ۶۲۲ ق/۱۲۲۵ م) را بی‌تردید بایستی از مشایخ بزرگ مغرب و نامدارترین صوفیان در علوم غریبه دانست که ۱۴ کتاب در ایـن فنون را به او نسبت داده‌اند و معروف ‌ترین آنها؛ یعنی شمس ‌المعارف هنوز بسیار متداول است . بعد از وی بایستی از محیی‌الدین ابن‌عربی (د ۶۳۸ ق/۱۲۴۰ م) اسم برد که در فتوحاتِ خود ایمان کامل و اعتقاد راسخ خود را به علم حروف و اسرار آن؛ و فوائد اسماء به صراحت بیان کـرده ؛ و بابهای دوم تا هفتم آن کتاب را به ایـن قسم از معارف اختصاص داده هست و آثار و تألیفات زیاد دیگـر ی در ایـن دانش دارد (حمدان؛ ۵۵-۷۵؛ فرزام؛ ۲۳۰؛ شیبی؛ ۲/۱۷۱).
بعد از ایـن دو؛ ازجمله کسانی که آثار آنان را تتبع کـرده ؛ و تألیفات بسیاری در ایـن باب دارند؛ می‌توان به ایـن ان اشاره کرد: صدرالدین قونوی (د ۶۷۳ ق/۱۲۷۴ م) پسرخواندۀ ابن‌عربی و نویسندۀ الفکوک؛ که کتاب مفتاح ‌الغیب را در علم حروف نوشت؛ عبدالله یافعی (د ۷۶۸ ق/ ۱۳۶۷ م)؛ نویسندۀ الدُرّ النظیم فی فوائد الاسماء الحسنى؛ ابوالحسن شاذلی تونسی (د ۶۵۶ ق/ ۱۲۵۸ م)؛ مؤلف حزب البحر؛ ابوالحسن حرّالی مُرسی (د ۶۳۸ ق/۱۲۴۰ م)؛ و قطب‌الدین اشبیلی بن صوفی (د ۶۶۳ ق/۱۲۶۵ م) که هردو مالک تألیفاتی در زمینۀ علم حروف‌اند (همو؛ ۲/۱۷۳-۱۷۴؛ حمدان؛ ۵۸-۷۱).
از صوفیان سده‌های ۸ و ۹ ق/۱۴ و ۱۵ م در ایران که در زمینۀ علم حروف و معانی باطنی آن دارای تألیفاتی بوده‌اند؛ می‌توان ایـن ان را اسم برد: احمد بن عبدالله (د ۷۸۰ ق/ ۱۳۷۸ م) که در بین عامۀ مردم به معرفت حروف معروف بود؛ عارف نامدار؛ میر سید علی همدانی (د ۷۸۶ ق/۱۳۸۴ م) مالک کتاب اسرار النقطه و شرح اسماءالله الحسنى؛ شاه نورالدین نعمت‌الله ولی کرمانی (د ۸۳۴ ق/۱۴۳۱ م) مؤلف چندین رسـال ه در فوائد حروف به فارسی؛ صایـن ‌الدین علی بن محمد تُرکۀ اصفهانی (د ۸۳۶ ق/۱۴۳۳ م)؛ مؤلف چندین رسـال ه در فوائد حروف و اسرار تصوف (اذکائی؛ «فوائد الحروف»؛ ۳۰۸؛ فرزام؛ ۲۳۲-۲۳۳؛ شیبی؛ ۲/۱۷۴).
افزون بر صوفیه؛ بعضی فرقه‌های دیگـر همچون حروفیه؛ نقطویه و بابیه به دانشهای مربوط به اسرار حروف دقت ویِژه داشتند و حتى مبانی اعتقادی خود را بر آن استوار ساختند (نک‍ : ه‍ د؛ بابیه؛ حروفیه؛ نقطویه).
آثـار:   بی‌شک در سده‌های نخستین تاریخ ادرود آثار متعددی در زمینۀ اسرار حروف وجود داشته که از آنها نشانی بر جای نمانده است . اما آنچه ابن‌‌ندیم در ایـن زمینه یاد می‌کند؛ ایـن ها ست کتابهای هرمس در فوائد و طلسمات؛ و تعاویذ و عزائم؛ آثار بلیناس حکیم همچون الطلسمات؛ و کتابهای معروف ابن‌وحشیۀ نبطی (کسدانی) صوفی دربـار ۀ کیمیا و صنعت؛ سحر و طلسمات؛ و اسرار کواکب؛ به‌ویِژه کتاب الفلاحه ‌النبطیه (ابن‌ندیم؛ ۳۷۳؛ ۴۲۹-۴۳۴؛ ۵۰۴-۵۰۵)؛ که ابن‌خلدون از آن یاد می‌کند و می‌گوید که اصل بابلی دارد. ابن‌خلدون همین طور از مصاحف کواکب سبعه (هندی) و کتاب الطمطم؛ تألیفات جابر بن حیان؛ و به‌ویِژه غایه ‌الحکیم مجریطی اندلسی (د ۳۹۸ ق/ ۱۰۰۸ م) نیـز در ایـن زمینـه نـام می‌برد (۱/۳۹۳؛ ۱۰۴۰؛ نک‍ : ه‍ د؛ جابر بن حیان).
پیش‌تر به تألیفات بونی چون شمس‌ المعارف؛ و نوشته‌های ابن‌عربی چون التوجهات؛ التجلیات ‌الاٰلهیه؛ فتوحات؛ و آثار ابوحامد غزالی چون الطب ‌الروحانی و الدر المنظوم اشاره رفت؛ لیکن در ایـن جا بایستی از کتابهای دیگـر ی همچون فوائد ‌الحروف؛ الاسرار الحروفیه؛ الجوهر الغالی؛ الخاتم فی ‌الطلاسم؛ و جز آن یاد کرد (اذکائی؛ همـان ؛ ۳۰۷). از زمرۀ تألیفاتِ دیگـر عارفان بایستی به الحروف ‌الوضعیۀ ابن‌سبعین اندلسی؛ قبس ‌الانوار جمال‌الدین ندرومی؛ کتاب الحرف ( النقطۀ) سعدالدین حمویی؛ فوائد حروف شیخ سکاکینی (به فارسی)؛ اسرار الحروف جمال‌الدین زعفرانی؛ فوائد حروف جلال‌‌الدین دوانی (به فارسی)؛ آثار شیخ عبدالرحمان بسطامی حنفی (د ۸۵۸ ق/۱۴۵۴ م) و چندین مجموعۀ عربی و فارسی ناشناخته اشاره کرد (همـان ؛ ۳۰۷- ۳۰۹).
چندین اثر به‌ویِژه در باب اعداد و اوفاق شایان ذکر است: بحر الغرایب محمد هروی؛ اسرار الحروف رکن‌الدین مسیحایی؛ جواهر الاسرار محمد دهدار؛ شمس ‌الآفاق (در حروف و اوفاق)؛ کیفیه‌ الانفاق (در ترکیب اوفاق)؛ بحر ‌الوقوف (در علم اوفاق) که همه به عربی است . اما ایـن ها به فارسی است: رسـال ه در علم اعداد وفق از جلال‌الدین یعقوب طاووسی (سدۀ ۹ ق/ ۱۵ م)؛ کُنه المراد فی وفق الاعداد از شرف‌الدین علی یزدی (د ۸۵۶ ق/ ۱۴۵۲ م)؛ اعداد و اوفاق از یحیی بن احمد کاشانی که ترجمه‌ای هست با اضافات از «رسـال ه‌ الوفق ‌التام» عزالدین زنجانی؛ اعداد وفق از عبدالله خراسانی؛ غایه‌ المراد فی وفق الاعداد از کمال شوشتری؛ کتاب دیگـر ی با همین عنوان از مؤلفی مجهول؛ اعداد وفق از مؤلفی ناشناخته؛ اعداد و اوفاق از میرزا محمد بن سلیمان تنکابنی؛ فوائد اشکال و اوفاق از مؤلفی مجهول (تألیف: ۷۶۴ ق/ ۱۳۶۳ م) (همو؛ «فوائد اشکال … »؛ ۲۹۶-۲۹۷؛ برای نسخه‌های فارسی؛ نک‍ : منزوی؛ ۱/۳۲۱-۳۷۴). بعضی آثار شرق‌شناسی در باب ایـن موضوع قابل دقت هست (طبری؛ ۳۳۲؛ EI2, III/596).
حروف الفبا:   چنان‌که پیش‌تر اشاره شد؛ اندیشمندان مسلمان از دیرباز به اندیشه دربـار ۀ حروف و اسرار آنها پرداخته بودند. در ایـن میان؛ اخوان الصفا بر ایـن باور بودند که خداوند که انسان را به احسن صور و افضل اشکال آفرید؛ او را سرور همۀ جانوران قرار داد و اطاعت از او را بر آنها واجب تهیه و برای آنکه انسان لوازم چنین سروری را در خود داشته باشد؛ وی را فهیم؛ عاقل؛ حکیم و ناطق آفرید و به او همۀ اسماء و صفات اشیاء را آموخت. ایـن اسماء همه از طریق ۹ نشانه یا ۹ حرف قابل شناسایی بودند و همۀ معانی به وسیلۀ همین ۹ حرف بیان می‌شد. اما با افزوده شدن نسل انسان و پراکنده شدن فرزندانش در سرزمینهای گوناگون؛ شمار حروف افزوده شدن یافت؛ زبانهای متفاوت به وجود آمد و فن کتابت شکل گرفت؛ تا آنجا که شمار حروف به ۲۸ رسید و بیش از آن افزوده شدن نیافت. همـان ‌گونه که ادرود آخرین دین و ختم شرایع است؛ زبان عربی با ۲۸ حرف خود؛ خاتمۀ زبانها و انتها افزوده شدن شمار حروف هست (رسائل … ؛ ۳/۱۴۱-۱۴۳).
حروفیان ایرانی که در باورهای خود ارزش بسیاری برای حروف؛ اهمیت آنها در آفرینش؛ و معانی باطنی آنها قائل بودند؛ در ایـن زمینه دیدگاهی شبیه به نظـر اخوان الصفا داشتند. به باور آنان؛ واجب‌الوجود که مطلق؛ ازلی و نامتناهی است؛ در نخستین تعیّن خود کلمۀ مجرد و غیرجسمانی را به وجود آورد که «کلام نفسی» خوانده می‌شود. ایـن کلمه در جریـان تعیّن بعدی ۲۸ حرف الفبای عربی را به وجود آورد که «کلام ملفوظ» است . آن‌گاه از ترکیب و به پیوستن ایـن حروف؛ همۀ موجودات عالم مادی ایجاد شدند که غیرمجرد و محسوس‌اند. خداوند به انسان که بالاترین و کامل‌ترین تجلی الٰهی است؛ اسماء را آموخت. ایـن اسماء نه حروف الفبای زبانهای شناخته‌شدۀ بشری؛ بلکه حروف الفبای زبانی بودند که خداوند با آن قولِ «کُنْ» را ادا کرد و آن همـان «نطق قدیم و لایزال» است . با ایـن همه؛ هر‌یک از پیامبران بزرگ الٰهی وحی را در قالب تنها بخشی از ایـن حروف دریافت داشتند؛ چنان‌که انسان ۹ حرف؛ ابراهیم ۱۴ حرف؛ موسى ۲۲ حرف و عیسى (ع) ۲۴ حرف را دریافت کردند؛ و پیامبر ادرود (ص) کامل‌ترین وحی را در قالب ۳۲ حرف (۲۸ حرف زبان عربی به اضافۀ لا که خود متشکل از ل ا م ف؛ یعنی ۴ حرف دیگـر است) که همـان شمار حروف فارسی است؛ دریافت کرد (آژند؛ ۵۹-۶۰؛ آتش؛ ۳۲۹؛ نک‍ : ه‍ د؛ حروفیه).
ابن‌عربی بر ایـن باور بود که هر حرف معنایی باطنی و معنایی ظاهری دارد و اصحاب علم ظاهر از معنای باطنی حروف بی‌خبرند. اسرار ایمان آن‌گاه برای بنده کامل می‌شود که حقایق ایـن حروف را بداند؛ و مقصود همـان ا حروف اوایل سوره‌ها در قرآن؛ مثل «الم» هست ( الفتوحات … ؛ ۱/ ۵۹). در معانی حروف معجم (ابتثی) حسب روایات شیعی نیز؛ اکثرا به حرف اول اسماء مضاف؛ و یا صفات و افعال الٰهی ــ در وجه اختصاری ــ اشاره کـرده ‌اند؛ مثلاً: الف= آلاء الله؛ باء= بهجه الله؛ دال= دین الله؛ … یا= ید الله؛ و در معانی حروف جمّل (ابجدی) تقریباً به همـان ترتیب اشارت کـرده ؛ و گفته‌اند که حروف هجا جملگی اسماء الله هست (ابن‌بابویه؛ ۴۳-۴۴؛ ۴۶-۴۷).
حرکات:   در زبانهای هندواروپایی؛ برخلاف زبانهای اندیشه‌نگار شرقی؛ حروف صامت شکل و معنای ظاهری را می‌نمایانند؛ در حالی که مصوتها حاوی روح و باطن زبان‌اند؛ و بدین‌سان؛ عالم اثیری همچون نظام پنهان عددی؛ در زبان انسان ی آشکارا دیده می‌شود. به عبـار ت دیگـر ؛ حروف صامت به مثابۀ جسم بیرونی؛ و مصوتها با روابطشان همچون روح داخلی زبان عمل می‌کنند (ورس‌لویس؛ ۲۴ , ۵۶). اما دربـار ۀ حروف عربی؛ چنان که گذشت؛ سهل بن هارون کاتب شمار آنها را مساوی با منازل قمر دریافت و ایـن نکته را بیان کرد که ۳ حرکت اِعراب (فتحه؛ کسره؛ ضمه) همـان ند حرکت طبیعی است: یکـی حرکت از مرکز مثل حرکت آتش ــ دوم حرکت به سوی مرکز مثل حرکت زمین ــ و سوم حرکت در مرکز مثل حرکت افلاک (شیبی؛ ۲/۱۶۶).
در تأویلات صوفیانه از حروف «علّۀ» (مصوتهای) عربی؛ چنان‌که در عبـار ت بسمله آمده است؛ گفته‌اند که الف در رحمان اشاره به استیلای عرشی؛ و یاء در رحیم اشاره به استیلای قلبی است؛ یعنی الفِ رحمان سماوی؛ و یاء رحیم ارضی است . .. ؛ از ایـن جا ست که ا (الف) علامت نصب و اسم حق؛ ی (یا) علامت کسر و اسم خلق؛ و و (واو) که نشانۀ رفع هست (میزان فاصل بین آن دو)؛ اسم روح هست (نجم‌الدین؛ ۱۷۴). حرکات و اعراب حروف اصولا مات و اسامی ــ که برای آنها ارزش عددی ویِژه قائل شده‌اند ــ در جدول ۱ آمده است:
جدول ۱: اعداد حرکات

مقاطع:   ازجملۀ ۲۸ حرف الفبای عربی؛ ۱۴ حرف آن (الف؛ ح؛ ر؛ س؛ ص؛ ط؛ ع؛ ق؛ ک؛ ل؛ م؛ ن؛ ه‍ ؛ ی) در مقاطع (به صورت حروف مقطعه) در شروع ۲۹ سورۀ قرآن‌کریم آمده است . صوفیان بر ایـن باور بودند که هدایت قرآن برای انسان به ایـن مفهوم هست که حقیقت ایـن حروف مقطع را بر او آشکار نماید (عین‌القضات؛ ۱۶۸؛ ۱۷۵؛ ۱۷۷). بعضی دیگـر معتقد بودند که اوایل سوره‌ها مأخوذ از اسمهای خدا؛ و حروف اوایل همچون مختصرات اسامی هست و فواتح سوره‌ها خود اسم اعظم‌اند. ازایـن ‌رو؛ ۱۴ حرف فواتح سوره‌ها حروف نورانی در نظـر گرفته می‌شود (بونی؛ شمس … ؛ ۱/۶۳-۶۴).
روزبهان بقلی با تأکید بر وجه باطنیِ ایـن حروف و معانیِ پنهان آنها؛ با استناد به حرف ابوبکر (خلیفۀ نخست) بر ایـن باور بود که ایـن حروف را اسراری چند هست که جز خدا و رسول او؛ کسی معنای آنها را نمی‌داند (روزبهان؛ ۴۵۵). حلاج بر آن بود که محتما ت از متشابهات هست و میمِ آخرِ الم اسم قوس ثانی ــ از قاب قوسین ــ هست که ملک ملکوت است؛ و مالک قوس ثانی را حروف چند هست که ایـن حرفهای عربی و عجمی نیست (ص ۳۵-۳۶؛ روزبهان؛ ۵۰۱-۵۰۲).
تأویلهای عرفانی حروف به‌ویِژه چند فصل از کتاب فتوحات ابن‌عربی را حاوی می‌شود که ازجمله در باب مقطعۀ الم می‌گوید: الفِ آن اشاره به توحید است؛ میم از ملکی هست که فنا نمی‌شود؛ و لام واسطۀ پیدایی رابطۀ بین آن دو هست (۱/۶۱).
اعداد:   زبان و اعداد وسایل انتقال افکار و مفاهیم‌اند و ایـن دو با پیوندی استوار دارند. چون در شماره‌شناسی ارزش عددی هر حرفی از الفبا معین می‌گردد؛ هرگاه اسم به اعداد برگردان شود؛ روابط بین زایجه و استعداد و ظرفیتهای فرد دانسته می‌شود (کاپیل؛ ۳). زبانهای عبری؛ عربی و یونانی که زبانهای مقدس به شمار آمده‌اند؛ از نظـر نسبت دادن رقمهای نمادین به حروف به یکدیگـر شبیه ‌اند و در هر یک از آنها تفسیر معانی رازآمیز متون و کلمات قدسی از طریق حساب جمل ممکن می‌شود (ورس‌لویس؛ ۲۴).
صوفیان بر ایـن باور بودند که راز هر حرفی در «عدد» آن هست و فرد می‌تواند از طریق آن در عوالم وجود تصرف نماید . بر ایـن اساس؛ گروهی از متصوفان و اهل رمل و تلبیس که روحانیت حروف را برآورد می‌کنند؛ و جز ایشان؛ کسانی که در صحت گذاشته ‌ها و قاعده‌های حرفی و وجوه نسبی آنها همقصه ‌اند؛ ارزشهای عددی حروف را پایۀ اعمال مختلف؛ و طریق وصول به مقاصد می‌دانند و اجماع دارند که در زمینۀ قوت حروف و معانی آنها ــ خواه متتفاوت یا مجموع ــ و تصرفات و اختصاصات مربوط به آنها و اسرار ایـن امر اختلاف نظـر ی وجود ندارد (طوخی؛ ۱/ ۸- ۹). بدین‌سان؛ در نظـر قائلان به اسرار حروف؛ میزان های عددی آنها (= اَرقام جُمّل یا ابجدی) با اسماء الله و مقاطع سُوَر قرآنی تطابق می‌یابد؛ ایـن تطابق گاه برای مقاصد تفسیری به‌کار می‌رود؛ ولی اکثرا دلالتهای آنها به وقایع عالم و اوضاع بنی‌انسان مربوط می‌شود (اذکائی؛ «فوائد الحروف»؛ ۳۰۵). با درنظـر ‌گرفتن ایـن که برای هریک از ۲۸ حرف عربی به حساب «جُمل» عددی درنظـر گرفته می‌شود؛ ازجملۀ قوانین آنها نوعی محاسبه هست که آن را حساب نیم می‌خوانند؛ و در انتها کتاب سیهست منسوب به ارسطو از آن یاد شده هست (ابن‌خلدون؛ ۱/۹۰) و معرفت فوائد طبیعی مبتنی بر کیمیا و قرانات تنجیمی مرتبط با فن طلسمات و غیب‌گویی را حاوی می‌شود (EI2, III/595).
به هر روی؛ ارزشهای عددی حروف (ابجدی) در دو نظام شرقی و غربی گزارش شده؛ که نظام شرقی توسط اخوان الصفا در ۹ علامت به شکلهای متفاوت گرد آمده است . اخوان الصفا بر ایـن باور بودند که ایـن ۹ علامت کامل اسماء همه موجودات و معانی آنها ست و وجود آنها در عالم علوی بر همین نسبت است؛ و ایـن حروف ــ که خدا آنها را بـه انسان آموخت ــ همـان ها ست که به شکل ارقام هندی (۱؛ ۲؛ ۳؛ ۴؛ ۵؛ ۶؛ ۷؛ ۸؛ ۹) کاربرد دارد (رسائل؛ ۳/۱۴۱-۱۴۲). اما انطباق اعداد و حروف به طور معمول برپایۀ جدول ۲ است:

از ایـن جا معین می‌شود که به سبب تناسب بین اعداد؛ بین حروف تناسب مستقلی وجود دارد؛ چنان‌که بین ب (۲) و ک (۲۰) و ر (۲۰۰) چنین تناسبی هست؛ چون هر یک از ایـن ۳ حرف در مرتبۀ خود بر عدد ۲ دلالت می‌کند؛ یعنی ب در مرتبۀ یکان؛ ک در مرتبۀ دهگان و ر در مرتبۀ صدگان؛ عدد ۲ را نشان می‌دهند. همین طور هست تناسبی که بین د (۴) و م (۴۰) و ت (۴۰۰) یافت می‌شود؛ چون هر یک از ایـن ۳ عدد در مرتبۀ خود بر ۴ دلالت دارند و بین ۴ و ۲؛ نسبت دو مساوی بودن است . از ایـن دست تناسبها نمونه‌های دیگـر ی می‌توان برشمرد (رسائل؛ ۱/۵۶ بب‍ ؛ اذکائی؛ «فوائد اشکال»؛ ۲۹۴؛ EI2, III/596).
انواع :   حروف ابجدی عربی در نظام غربی (افریقا) به ۷ گروه چهارحرفی تقسیم می‌شود (همـان ؛ III/595)؛ اما بنا بر تلقی صوفیانه نسبت به علوم غریبه؛ چندین گونه تقسیم‌بندی از ایـن حروف را می‌توان به دست داد که عبـار ت‌اند از:
۱٫ حروف نقطه‌دار و بی‌نقطه:   حروف مهمل یا بی‌نقطه (ا؛ ح؛ د؛ ر؛ س؛ ص؛ ط؛ ع؛ ک؛ ل؛ م؛ و؛ ه‍ )؛ که کاربرد آنها ایـن هست که در زمان خسوف و کسوف بر صفحه‌ای قلعی می‌نویسند؛ و زیر نگین انگشتری می‌گذارند … ؛ و حروف نقطه‌دار (ب؛ ت؛ ث؛ ج؛ خ؛ ذ؛ ز؛ ش؛ ض؛ ظ؛ غ؛ ف؛ ق؛ ن؛ ی <ی‍ >) که از ایـن ها حروف روحانی استخراج می‌شود (بستانی؛ ۷/۷).
۲٫ حروف صامت و حروف ناطق؛    که هر یک طبع عنصری ویژه‌ای دارند و بر امری مادی یا معنوی دلالت می‌کنند. حروف صامت ایـن ها ست: ا (الف)؛ ب؛ ت؛ ث؛ ج؛ خ؛ ر؛ ط؛ ظ؛ ف؛ ه‍ ؛ ی؛ که برای نمونه در مورد آنها گفته می‌شود که شکل الف از معنای نطق برمی‌آید؛ و ب حرفی از اسرار نهان و انوار مخزون است . حروف ناطق ایـن ها ست: ح؛ د؛ ذ؛ ز؛ س؛ ش؛ ص؛ ض؛ ع؛ غ؛ ق؛ ک؛ ل؛ م؛ ن؛ و؛ که هریک از آنها دارای دعایی ویِژه هست (بونی؛ شمس‌؛ ۱/۳۰۶-۳۱۴).
۳٫ حروف نورانی و ظلمانی:   حکیمان گنوسی‌مشرب حروف ابجد را به دو دستۀ نورانی و ظلمانی تقسیم کـرده ‌اند: حروف نورانی ۱۴ حرف آغازین سوره‌های قرآن‌اند (الف؛ ح؛ ر؛ س؛ ص؛ ط؛ ع؛ ق؛ ک؛ ل؛ م؛ ن؛ ه‍ ؛ ی) که در اعمال خیر به‌کار می‌آیند؛ و در ایـن عبـار ت «نص حکیم له سر قاطع» گرد آمده‌اند. حروف ظلمانی ۱۴ حرف دیگـر ند که در اوایل سوره‌ها یافت نمی‌شوند (ب؛ ت؛ ث؛ ج؛ خ؛ د؛ ذ؛ ز؛ ش؛ ض؛ ظ؛ غ؛ ف؛ و)؛ ۷ تا از آنها علوی و ۷ تا سفلی به شمار می‌آیند و از فوائد آنها دفع بیماری ها ست (رسائل؛ ۳/۱۵۲؛ بونی؛ همـان ؛ ۱/۶۲؛ طاش کوپری‌زاده؛ ۲/ ۵۴۸- ۵۴۹؛ بستانی؛ ۷/۷- ۸؛ حمدان؛ ۲۱).
۴٫ حروف عالیات؛    که از اصطلاحات مکتب عرفانی ابن‌عربی و پیروان او ست و در آثار آنان برای آنها تعاریف کم و بیش مشابهی یافت می‌شود؛ چنان‌که گفته‌اند: حروف عالیات شئون ذاتی در غیب‌الغیوب‌اند؛ همچون وجود کامنِ درخت در دانه یا هستۀ آن (جرجانی؛ ۱۱۶؛ عبدالرزاق؛ ۵۸)؛ یا آنکه گفته‌اند: حروف عالیات ــ که حروف اصلیه و حروف علویه خوانده می‌شوند ــ عبـار ت‌اند از تعقلاتِ حقْ اشیاء را؛ از حیث کینونیت و وجودشان؛ در وحدانیتش؛ همچون صورِ نفسانیِ انسان ی پیش از تعیناتِ صورِ آنها به علمش در ذهن متصور. ایـن ها تصورات مفردی؛ خالی از ترکیب معنوی؛ ذهنی و حسی‌اند؛ و مفتاح غیب اول؛ اسماء ذاتی؛ اصول و امهات شئون بنیادی و شئون ذاتیه خوانده می‌شوند (صدرالدین؛ الفکوک؛ ۱۸؛ شاه نعمت‌الله؛ ۳/۱۲۱-۱۲۲؛ چیتیک؛ ۴۵؛ حاشیۀ ۳۸). به بیان دیگـر ؛ حروف عالیات یا حروف اصلیه به مفهوم اندراج همه اشیاء؛ چنان‌که می باشند ؛ در غیب‌الغیوبِ احدیت هست و از ایـن ‌رو؛ در مرتبۀ ذات؛ حروف عالیات و شئونات ذاتیه‌اند و در آنجا بین آنها امتیازی نیست؛ و در مرتبۀ تجلی؛ اسماء الٰهی؛ و در مرتبۀ باطنِ علم؛ اعیان ثابته؛ و در مرتبۀ ظاهرِ علم؛ اعیان کونیه خوانده می‌شوند که منشأ همۀ آنها ذات اقدس الٰهی است .

کواکب:   دانسته هست که عارفان از کیهان به مثابۀ جهان ‌ مِهین (عالم کبیر)؛ و از انسان زمینی همچون جهان کِهین (عالم صغیر) تعبیر کـرده ‌اند و عالم صغیر را مستقل؛ ولی عین مماثل و متناظر با عالم کبیر در تکوین صوری به شمار آورده‌اند (ورس‌لویس؛ ۱۵-۱۷, ۵۵). انسان ی؛ همچون ستارگان آسمان؛ خود اختر زمینی رونده‌ای هست و چنان‌که در فرهنگ ملل آمده است؛ هرکس در آسمان اختری دارد که در رفتار تابع آن است؛ و حالهای سعد و نحس آن وی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و هر گاه ستاره‌ای از آسمان فرو افتد؛ گویند که مالک آن مرده است . از ایـن ‌رو؛ قبلی یان با معرفت برآیش و فرودش و رفتار ستارگان؛ یک رشته قواعد حسابی به وجود آورده‌اند و گاههای سعد و نحس را شناخته‌اند (طوخی؛ ۱/۵) و مجموع ایـن مراتب را احکام نجوم نامیده‌اند؛ که همـان دانشوارۀ اخترخوانی است .
کواکب سبعه؛ و حروف؛ معادن؛ طبایع و املاک آنها همـان طبایع و عناصر اربعه‌اند؛ و هرچه در هستی هست؛ از ایـن طبایع خارج نیست. برترینِ موجودات ۲۸ حرفی‌اند که کتابها بدانها نازل شده هست و ایـن ها هجاهای همۀ چیزهای موجود در هستی؛ اعم از مفرد و مرکب‌اند (بونی؛ منبع؛ ۷- ۸). سیارات (یا در پهلوی اَپاختران) در سنت غربی علامتهای خاصی دارند که با نشانه‌های شرقی آنها کمابیش همـان ند است . اما بایستی اشاره کرد که ایـن سیارات یا کواکب با آنچه در ستاره‌شناسی جدید به‌عنوان سیارات به‌شمار می‌آیند؛ مفرق ‌اند. اَپاختران در نزد باورمندان به احکام نجوم تأثیری پر قدرت و دگرساز بر امور جاری می‌گذارند و هریک از آنها بر روزی از هفته (که در زبانهای اروپایی اسم آن روز از آن گرفته شده) فرمانروا و مدبر است .

به نظـر آسان ترین نوشته و کم ارزش ترین موضوع باشد . در خفیه موکل از برای اسم ایه وسوره یا کلا دعایی دیگـر وجود دارد ولی موکل حروفات فوق العاده تیز و کمر شکن می باشند .

گواکب سبعه هر کدام ۴ حرف را در بر می گیرند وتسخیر کواکب تسخیر حروف را به دنبال دارد اما موکل حروف .حال می توان به اسم کوکب موکل استخراج کرد که اصول آنرا در کتب گفته اند .

اما ۴ ملک اعظم ریهست دیگـر موکلین را بر عهده دارند.

طبق ترتیب عناصر آتش باد آب خاک در رمل و جفر و به تر تیب عزرائیل اسرافیل میکائیل و جبرائیل.

گنج نامه چیست؟