شب یلدا و بخور نخورهای شب یلدا

 
امروزه آیین شب یلدا، نوش جان کردن آجیل مخصوص (آجیل مشکل گشا) و انواع میوه است که همه جنبه نمادی دارند. بیشتر این میوه ها پُردانه هستند (نمادی از برکت خیزی و باروری) و سرخ رنگ (نمایندگان خورشید) مانند هندوانه، انار و چغندر پخته یا لبو. البته سفره شب چله در مناطق گوناگون ایران، بسته به فرهنگ قومی، تفاوت هایی هرچند اندک دارد؛ اما باید توجه داشت که خوردنی های شب یلدا، در واقع میوه و آجیل است و نه شام!

سردی اتان نکند
 
شب یلدا، شب اول زمستان است که هوا معمولاً بسیار سرد است بنابراین از نظر طب سنتی، نوش جان کردن یا آشامیدن خنکی جات همچون هندوانه، انار ترش، مرکبات مخصوصاً با طعم ترش، برگه هلو و زردآلو در این شب خیلی توصیه نمی شود و در صورت مصرف آن ها، باید به مقدار کم میل نمود. مخصوصاً افراد با مزاج سرد باید مراقب باشند که یا اصلاً از این موارد نخورند و یا در صورت میل کردن، از گرمی جات نیز استفاده کنند.

صدالبته بدیهی است که سالمندان و پیران، افراد سردمزاج یا مبتلایان به بیماری های دارای طبیعت سرد، (مانند مشکلات گوارشی چون ریفلاکس، نفخ یا بدهضمی، کم کاری تیروئید، کبد چرب، افسردگی ها و…) باید بیشتر در مصرف خوردنی های سرد احتیاط کنند. انار شیرین آبدار، در نخستین شب زمستان میوه مناسبی است اما انار ترش، به ویژه برای افراد میانسال و یا لاغر یا افسرده یا کم خواب و به طور کلی افرادی که مزاج خشک دارند یا دچار سوءمزاج ها و بیماری های با طبیعت خشک هستند، میوه مناسبی نیست
 
توجه شود که در صورت سرد بودن مزاج، کسالت و خواب آلودگی، مشکلات مفصلی مانند تورم و درد و اختلالات گوارشی مانند نفخ معده و روده و… مخصوصاً با مصرف سردی جات مانند هندوانه، لبنیات، ترشیجات، برگه ها و … تشدید می شود. در این صورت بهتر است از گرمیجاتی چون چای یا عرق نعنا، چای دارچین یا زعفران که با کمی نبات یا عسل شیرین شده باشد و در آن تعدادی هل خرد شده هم موجود باشد استفاده شده یا می توان از پودر زیره سبز با کمی شکر بعد از غذا بهره برد.

خوب ها کدامند؟
 
مصرف تنقلاتی مانند مغزها (بادام، فندق، بادام زمینی، پسته و …)، نخودچی، کشمش، مویز، انجیر و توت خشک، تخمه ها و … که کم حجم و پرانرژی هستند در فصل زمستان برای کودکان و بزرگسالان مورد توصیه می باشند. این امر یک آموزش طبی هم تلقی می شود که در آغاز فصل زمستان باید به میزان بیشتری از این مواد استفاده نمایند. در میان مغزها، استفاده از مغز بادام بهتر است، زیرا به اعتدال نزدیک تر است. بعد از بادام، مصرف پسته و پس از آن، بادام زمینی و فندق و بعد گردو مورد توصیه می باشند، البته گردو نباید به تنهایی و به مقدار زیاد خورده شود. همچنین بهتر است مغزها به صورت تازه، از پوست سخت خود خارج و خورده شوند تا خاصیت آن ها کاهش نیابد و یا بر اثر ماندن طولانی در معرض هوا فاسد نشوند.

در این شب حساب مزاج خود را هم داشته باشید. گرم مزاجان می توانند از خنکی جات استفاده کنند و باید در مصرف گرمی جات زیاده روی نکنند تا دچار غلبه حرارت، خارش و تحریک پوست، سوزش مقعد، تلخی دهان، سردرد و بی خوابی شبانه نشوند.

چی را با چی بخوریم؟
 
این که چه ماده ای با چه ماده ای خورده شود هم موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد، مثلاً برگه هلو و یا زردآلو (که جزء سردی جات می باشند) نباید همراه با هندوانه خورده شوند و بهتر است همراه آن ها از مواد گرمتر استفاده شود. نوش جان کردن انار و باقلا نیز همراه با گلپر یا نمک توصیه می شود، زیرا به این ترتیب از میزان سردی انار و باقلا کاسته می شود.

نحوه ی درست پذیرایی از مهمانان
 
اگر بخواهیم ترتیب درستی برای خوردنی های این شب توصیه کنیم که در آن، شام هم (در صورت ضرورت!) باشد، باید گفت بهتر است در ابتدای شب نشینی، از میهمانان با میوه ها پذیرایی شود؛ سپس با فاصله ای، از آجیل شب یلدا استفاده شود و در صورت لزوم، بعد چندی (دست کم یک ساعت) شامی مختصر و سبک که چندان چرب نباشد، میل گردد.
توصیه می شود افراد بعد از نوش جان کردن این مواد چند قدم پیاده روی نمایند.

شب یلدا و بخور نخورهای شب یلدا

بهترین خوردنی شب یلدا
 
بهترین خوردنی شب یلدا، آجیل است که از گذشته های دور شامل این ها بوده است: گندم، نخود برشته، شاهدانه، تخمه هندوانه و کدو، بادام، پسته، فندق، گردو، کشمش و مویز، انجیر و توت خشک، برنجک و… . امروزه متأسفانه آجیل های مرسوم بسیار شور هستند و بهتر است به ویژه در این فصل، از آجیل های شیرین که حاوی مویز، توت و انجیر خشک باشند، بیشتر استفاده شود.

هندوانه کم بخورید
 
بر خلاف عادت مرسوم سال های اخیر ما، هندوانه اصلاً میوه مناسبی برای فصول سرد سال نیست اما در شب یلدا، معمولاً مقدار کمی هندوانه خورده می شود، که اثر سردی و تری بخشی آن، با مصرف آجیل های شور یا تنقلات شیرین، که خود طبیعت گرم دارند، کاهش می یابد. پس توصیه می شود، هندوانه را خیلی کم، در ابتدای میهمانی و پیش از غذا بخوریم.

لبو
 
همچنین باید توجه شود که جرم چغندر یا لبو، می تواند موجب کمی یبوست شکم شود، ولی آبی که چغندر در آن پخته می شود، ملیّن طبع است؛ پس بهتر است لبو را با کمی از آب آن میل نمایید. نوشیدنی های خوب فصل زمستان و شب یلدا هم عبارتند از: چای ایرانی با هل یا دارچین یا زعفران، دم نوش نعنا با کمی نبات، معجون شیربادام با عسل و هل

پرتقال
 
مصرف پرتقال پس از شام، می تواند موجب نفخ (گاهی شدید) شود؛ با تأکید دوباره به عدم مصرف شام در این شب یا دست کم عدم مصرف میوه ها پس از شام، توصیه می کنیم در صورت تمایل، نیم تا یک ساعت پس از شام، از سیب یا به یا انار شیرین استفاده شود.

انار
 
انار شیرین آبدار، در نخستین شب زمستان میوه مناسبی است اما انار ترش، به ویژه برای افراد میانسال و یا لاغر یا افسرده یا کم خواب و به طور کلی افرادی که مزاج خشک دارند یا دچار سوءمزاج ها و بیماری های با طبیعت خشک هستند، میوه مناسبی نیست.

ترشی ها
 
به طور کلی هرگز نباید در مصرف ترشی ها زیاده روی کرد چون ترشی ها برای بافت های عصبی بدن مانند مغز و نخاع، دهانه معده، تاندون ها و لیگامان ها، پوست، و دهانه رحم زیان آورند و ضد خون سازی هم هستند. بنابراین، برای تأمین سلامتی و دست کم برای شادابی و خوش رنگی پوست هم که شده، در ترشی نوش جان کردن به ویژه در فصل های سرد  سال، احتیاط کنید.

نوشیدنی های مناسب شب یلدا
 
نوشیدنی های خوب فصل زمستان و شب یلدا هم عبارتند از: چای ایرانی با هل یا دارچین یا زعفران، دم نوش نعنا با کمی نبات، معجون شیربادام با عسل و هل و… . ان شاء الله… با رعایت تدابیر فصل زمستان در اولین شب و همه شب ها و روزهای آن سلامتی همراه مردم عزیزمان باشد و بهترین بهره را از این فصل ببرند.