در مطب خانم دکتر شهرزاد زاده مدرس نشسته بودم و منتظر بودم تا نوبتم شود. به این فکر بودم که از خانم دکتر در رابطه با موضوعاتی که اکثر خانم ها با آنها مواجه اند، سوال کنم. خانم جوانی کنار من نشسته بود و به نظر می رسید یک ساعتی که در مطب منتظر بوده به کل حوصله اش را سر برده می باشد. سر گفتگو را با او باز کردم تا زمان برای هر دوی مان سریع تر بگذرد.

می گفت تا به حال دو مرتبه باردار شده اما هر دو بار در ماه دوم سقط داشته می باشد و دلیل آن را هم نمی داند. تمامی آزمایشات قبل از بارداری را انجام داده بود و می گفت حتی در سونوگرافی ها کیسه آب دیده می شود اما جنینی در آن وجود ندارد! نگران بود و برای آنکه این اتفاق برای بار سوم تکرار نشود، نتایج عکس از رحم و آزمایش ژنتیکی را که خانم دکتر برای او و همسرش تجویز کرده بودند آورده بود تا نشان دهد. به نظرم آمد که این مساله می تواند موضوع جالبی برای گفتگو با خانم دکتر باشد…

خانم دکتر! چند لحظه پیش در مطب شما با خانمی آشنا شدم که می گفت دو دفعه باردار شده اما هر دو بار سقط داشته و در سونوگرافی جنینی کمتر انتشاریافته می باشد. چنین چیزی ممکن می باشد؟
ـ بله، البته! ایشان دچار بارداری پوچ بوده اند. پزشکان اصطلاحا به عدم تشکیل جنین در ساک بارداری می گویند بارداری پوچ.

چرا جنین تشکیل نمی شود؟
ببینید، برای تشکیل جنین باید مراحل تقسیم سلولی در زمان های خاصی انجام گیرد. دیده شده که ۷۲ ساعت بعد از باردار شدن سلول تخمک توسط اسپرم، یک مجموعه ۵۸ سلولی به دنبال تقسیمات متعددی که در همان سلول اولیه تخم ایجاد می شود، درست می شود که ۵۳ سلول آن برای تشکیلات جفت و ۵ سلول آن برای تولید بخش های مختلف یک جنین می باشد.

حال اگر اختلالاتی در تعداد یا شکل یا هر دو در کروموزوم های سلول های تشکیل دهنده ای که قرار می باشد تبدیل به جنین شود، وجود داشته باشد، این سلول ها از مسیر طبیعی تقسیم سلولی دور خواهند شد. به اصطلاح به نوعی از بین می روند و نتیجه آن تشکیل قسمتی از تشکیلات بارداری می باشد که در واقع به همان شکل ساک اولیه بارداری در سونوگرافی قابل مشاهده می باشد، در حالی که اثری از جنین به دنبال تحلیل رفتن آن یا عدم تشکیل آن نخواهد بود.

چه طور متوجه شویم که بارداری پوچ می باشد؟
معمولا سونوگرافی با تصویر یک ساک خالی که هیچ گونه علایمی از قطب جنینی یا کیسه زرده یا جنین را دربرندارد با توجه به سن بارداری مطرح کننده بارداری پوچ می باشد. البته با یک سونوگرافی و عدم دانستن سن بارداری نمی توان به نتیجه ای قطعی رسید.

خانمی که چند بار بارداری پوچ داشته چه آزمایشاتی باید انجام دهد؟ اصلا این مشکل، درمانی هم دارد؟
معمولا
درصورت تکرار مساله توصیه می شود بررسی های ژنتیک روی محصول بارداری تازه
دفع شده انجام شود. بررسی ژنتیک والدین نیز قابل انجام می باشد.

چه عواملی سبب بروز چنین حالتی می شوند؟
بیشترین عامل اختلالات سلول تخم همراه با ناهنجاری های کروموزومی می باشد که در اثر بالا بودن سن مادر یا پدر می تواند به وجود بیاید.

تکرار بارداری پوچ چه عوارضی می تواند برای خانم ها به وجود بیاورد؟
از جمله نشانه های بارداری پوچ، خون ریزی و تهدید به سقط در سه ماهه نخست می باشد و گاهی اوقات نیاز به کورتاژ دارد. به همین دلیل می تواند بالقوه خطرات کورتاژ و دستکاری های رحمی را دربرداشته باشد که معمولا در شرایط درست و صحیح به حداقل می رسد. گاهی نیز عوارضی دیررس به دنبال کورتاژ مثل کیست های رحمی و مشکلاتی در زمینه بار وری به وجود می آید.

بارداری پوچ در ایران چه قدر شیوع دارد؟
آمار دقیقی در این رابطه در دست نیست ولی به طور کلی حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد سقط های زودرس، با اختلالات کروموزومی محصول بارداری همراه می باشد که حدود ۲۵ درصد این اشکالات کروموزومی ناشی از اشکالاتی می باشد که در تقسیمات سلولی تخمک مادر دیده می شود و ۵ درصد مربوط به سلول های گرفته شده از پدر می باشد. مواردی هم هست که در بارداری پوچ بررسی های کروموزومی هیچ گونه اختلالی در محصول دفع شده بارداری نشان نمی دهد.

ناگفته نماند در بررسی محصول بارداری از نظر کروموزومی حتما باید بافت تازه باشد و در شرایطی خاص به آزمایشگاه ارسال شود. معمولا درمواردی که با سقط جنین مواجه ایم در صورتی که دفعه اول یا دوم باشد نیاز به بررسی نیست مگرآنکه سن مادر بالا باشد یا زوجین از خود حساسیت نشان دهند. در این زمان کافی می باشد بررسی ها از نظر بعضی از عفونت ها، بیماری های غدد داخلی، دیابت، مشکلات هورمونی، مصرف برخی داروها و در مواردی شکل آناتومیک مورد ارزیابی قرار گیرد.