مسکوکات لیدی اولین سکه استاندارد می باشد که مورد توجه قرار گرفته.

دوران هخامنشی
در
سال ۵۴۶ ق.م کورش وطن لیدی را تسخیر کرد و بسیاری از نواحی یونانی نشین
،آسیای صغیر نیز تحت سلطه وی درآمد و متوجه ضرب سکه گردید ولی بعلت مرگ وی
فرصت ضرب سکه بدست نیامد و در زمان داریوش اول(۵۲۲-۴۸۶ق.م) به همراه
برقراری نظم در وطن پهناور ایران ضرب مسکوکات آغاز گردید.
مسکوکات هخامنشی به سه نوع متفاوت تقسیم گردیده:
۱-مسکوکات ایران مرکزی:
سیمین به اسم سیکل یا شکل و زرین به اسم دریک یا زریک که دارای تصویر
کماندار پارسی با تیردان و کمان و گاهی اوقات نیزه و یا دشنه بصورت زانو بر
زمین زده.

۲-مسکوکات ساتراپها:
مانند
داتام (فرمانروای کیلیکیه)- فرناباذ (فرمانروای فریگیه) ابرو کوماس
(فرمانروای سینوپ) و… که تصویر فرمانروا بر روی مسکوکات و تصویر خدایان
یونانی در پشت مسکوک قرار دارد.

۳-مسکوکات امرای تابع هخامنشی:
مانند
فینیقیه و قبرس و کاری و لیسی که جالبترین آنها متعلق به صیدا می باشد که نقش
کشتی جنگی در یک طرف و تصویر اردشیر سوم سوار بر گردونه‌یی در طرف دیگر.

اسکندر و جانشینانش
این
مسکوکات از لحاظ هنری بسیار با ارزش و برخی کاملاً ممتاز می‌باشند و موزه
بانک‌سپه دارای ردیف منظمی از بهترین مسکوکات این دوره می باشد که عموماً نقش
شاه بر روی آن و نقش خدایان یونانی به همراه اسم شاه به خط یونانی در پشت
آن قرار دارد از مسکوکات بطالسه- پنت- بی‌تینی و شاهان باختر نیز در این
مجموعه دیده می‌شود.

اشکانیان (پارت)
دوره
اشکانیان کاملترین مجموعه مسکوکات موجود می باشد که بطور دقیق حکاکی شده‌اند.
در این دوره با انواع آرایش مو و لباس و انواع کلاهخود به عنوان تاج مواجه
می‌شوید. این بخش از تاریخ به سه دوره یونانی، ایرانی یونانی،‌ ایرانی
تقسیم گردیده و به همان سبک و سیاق سکه‌های دوره اسکندر با خط و زبان
یونانی می باشد، اما از زمان بلاش اول برای اولین بار نوشته به خط آرامی و زبان
پهلوی اشکانی در کنار خط یونانی بر روی سکه دیده می‌شود.

حکام محلی (الیمایی- خرسن-شاهزادگان پارس)
مسکوکات
این مجموعه عموماً مس و برنز می باشد که دارای نقوش متنوعی می باشد و به عنوان
قدیمی‌ترین و نادر‌‌ترین مسکوکات معرفی می‌شوند حکام محلی همزمان با دوره
هخامنشی و اسکندر و اشکانیان بطور مستقل حکومت می‌کردند اما از زمان مهرداد
دوم اشکانی به حکومتهای نیمه مستقل تبدیل گشته‌اند.

الیمایی 

خرسن

شاهزادگان پارسی

ساسانیان
ضرب
مسکوکات ساسانی از سال تاجگذاری اردشیر اول (۲۲۴ میلادی) آغاز گردیده و در
سال ۶۵۲ میلادی که دوره سقوط سلسله ساسانی می باشد پایان یافته می باشد. در ضرب
مسکوکات ساسانی بخصوص در اوایل آن دوران نسبت به تهیه سر سکه توجه خاصی
مبذول گردید.
چنانکه در مجموعه موزه بانک بهترین و عالی‌ترین و
نادرترین مسکوکات ساسانی موجود می باشد. در این دوره پادشاهان هر یک دارای
چندین نوع مسکوک بودند که گویای مذهب و تشریفات و آداب و سنن دوران بودند.

اسپهبدان طبرستان، حکام عرب طبرستان،‌حکام عرب ساسانی
پس
از سقوط سلسله ساسانی بر اثر هجوم و غلبه تازیان بر ایران و کشته شدن
یزدگرد سوم در سال ۶۵۲ میلادی ضرب مسکوکات متوقف نگردید. بدین ترتیب:

۱-مسکوکات اسپهبدان طبرستان با نقش مسکوکات ساسانی در قطعی کوچکتر، مانند دات برزمهر و فرخان و خورشید که اسم آنها به خط پهلوی نقش شده می باشد.

۲-مسکوکات حکام عرب طبرستان به سبک و سیاق مسکوکات اسپهبدان، فقط به جای خط پهلوی خط کوفی قرار گرفته.

۳-مسکوکات دوره عرب ساسانی مانند مسکوکات یزدگرد سوم می باشد فقط با کلمات بسم‌الله- ربی- ربی‌الله در کنار مسکوک.

امویان
مجموعه
موزه بانک‌سپه دارای مسکوکات درهم از این دوره می باشد که در یک طرف جمله
شهادتین و در حاشیه محل ضرب و تاریخ می باشد و در طرف دیگر سوره اخلاص و در
حاشیه آیه ۳۳ سوره توبه می‌باشد.

عباسیان
از
دوره خلفای عباسی موزه دارای مسکوکات درهم و دینار می باشد که در یک طرف
شهادتین و در دو حاشیه تاریخ و محل ضرب و آیه ۳ و ۴ از سوره الروم و در وجه
دیگر محمد رسول الله به همراه آیه ۳۳ سوره توبه قرار دارد که شاخصترین
آنان متعلق به مسکوکات حضرت رضا علیه‌السلام می باشد.

آل بویه
مسکوکات این دوره به لحاظ قدرتشان جهت تعویض خلفای عباسی و احترام مذهبی به آنان جزء مجموعه نمونه می‌باشد.

سامانیان
در
سرزمینی از مرزهای هند در سوی خاور تا مرکز فلات باختر حکومت مستقل
داشته‌اند و دارای ۴۷ باب ضرابخانه بودند مسکوکات زرین و سیمین آنان همانند
مسکوکات عباسی می باشد.

غزنویان
مسکوکات
دوره غزنوی مشخص کننده پشتوانه مالی و گستردگی قلمرو آنان می باشد و هر یک از
مسکوکات دارای ویژگیهای خاص منطقه‌ای می باشد و عناوینی چون یمین‌الدوله،
امین‌المله، ولی‌امیرالمومنین و… برای محمود بکار برده می‌شود.

سلجوقیان
سلجوقیان
به چندین شاخه کرمان-عراق و کردستان-روم و جانشینانشان به عنوان اتابکان
موصل و شام و سنجار و ارتقیه دیاربکر و آذربایجان و فارس می‌باشند و
مسکوکات این دوره ویژگی خاصی ندارند بجز کاربرد اسم پادشاه و تاریخ و محل
ضرب و نقش نمادین ماههای سال.

خوارزمشاهیان و ایلخانان
شاخص‌ترین مسکوک دوره خوارزمشاهی متعلق به آخرین سلطان یعنی جلال‌الدین منکبرتی می باشد.
مسکوکات ایلخانان دارای نوشته‌هایی بخط ایغوری و نسخ و کوفی هستند و از
نظر زیبایی و همگونی و استاندارد وزن و عیار از بهترین مسکوکات ایرانی
محسوب می‌شوند.

تیموریان (آق قویونلو- قراقویونلو)
تیموریان
از نوادگان چنگیزند که بسیار وحشی‌تر از سایر مغولانی که در ایران به اسم
ایلخانان حکومت می‌کردند بودند. اولین مسکوکات این دوره متعلق به تیمور
کورکانی و آخرین آن مربوط به حسین بایقرا می باشد و از جانشینان این دوره امرای
قراقویونلو و آق قریونلو به عنوان طوایف ترکمن در آذربایجان هستند که
نمونه‌های جالبی در مجموعه موزه می‌باشد.

صفویه
با
استقرار صفویان،‌ سیستم ملوک الطوایفی برانداخته شد و دستگاه دولتی نه
تنها متمرکز گردید بلکه در زمینه‌های اقتصادی و تجاری،‌ فرهنگی و سیاسی
ایران به ثبات و پیشرفت رسید.
در مجموعه موزه بانک‌سپه ردیف کامل و جامعی از انواع مسکوکات این دوره موجود می‌باشد که ضرب شهرهای مختلف می باشد.

افشاریه – زندیه
اولین مسکوکات نادرشاه افشار به عنوان ماده تاریخی جلوس سلطنت وی با نوشته (الخیر فی ما وقع) به خط طغری می باشد.
مسکوکات دوره زندیه نوعی خاص می باشد که معمولاً نوشته (شد آفتاب و ماه زر و
سیم در جهان/ از سکه امام به حق صاحب‌الزمان) به همراه کلمه یاکریم- یاعلی-
یاالله با محل ضرابخانه و تاریخ بر پشت و روی آنها دیده می‌شود.

قاجاریه
در
این دوره مسکوکات متعددی وجود دارد و به دو بخش عمده مسکوکات چکشی و
ماشینی تقسیم گردیده می باشد که در اواسط دوران سلطنت ناصرالدین شاه مسکوکات
فقط ماشینی می‌شوند و ضرابخانه‌های شهرهای مختلف از بین می‌روند و ضرابخانه
تهران به حیات خود ادامه می‌دهد.

پهلوی
در
دوران پهلوی به تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۰۸ خورشیدی ریال به جای قران رسماً واحد
پول تعیین می‌گردد. موزه سکه بانک‌سپه از دوران رضاخان و محمدرضا مسکوکات و
مدالهای متنوعی را دارا می‌باشد.

 سکه شناسی ,گنج ,گنجینه ,دفینه یابی, زیرخاکی, دفینه, سنگ نگاره