با وجودی که همه می دانیم دندانهای شیری در سن خاصی می افتند و به جای آنها دندانهای دایمی رویش پیدا می کنند باز هم تمام سعی بر این است که سلامت آنها را تا حد امکان حفظ کنیم. چرا؟

در واقع دندانهای شیری علاوه بر وظایف متعددی از جمله نقش اصلی در جویدن، تغذیه، زیبایی و تکلم که ایفا می کنند، رسالت بسیار مهم دیگری نیز بر عهده دارند که همان هدایت رویش دندانهای دایمی جایگزین در مسیر و محل صحیح خود است. چنانچه دندان شیری به هر دلیلی زودتر از موعد از دست برود، این هدایتگری از بین رفته و از طرفی ممکن است دندان های کناری و یا مقابل به سمت محل خالی حرکت نموده و موجب کمبود فضا و به هم ریختگی یا نهفتگی دندانهای اصلی در آینده شود. 

دکتر مژده بقایی انارکی متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان

پوسیدگی در کودکان

مهم ترین مساله ای که بیشتر خانواده ها در حیطه ی دندانپزشکی کودکان با آن مواجه هستند، پوسیدگی های زودرس دندان ها است.
به پوسیدگی هایی که در سن زیر سه سالگی آغاز می شود پوسیدگی شیشه شیر گفته می شود که علت اصلی در نامگذاری آن نهفته است. شیر و بخصوص شیر شبانه علت بسیار مهم خراب شدن دندان بچه های بسیار کوچک و حتی زیر یک سال محسوب می شود. چرا که در طول شب هم شیر به مدت طولانی در تماس با دندان ها قرار دارد و هم میزان ترشح بزاق در کمترین حد خود است.
نکته ی بسیار مهم: هم شیر مادر و هم شیر خشک هر دو توانایی خراب کردن دندان ها را دارند. اما چه کار کنیم که شیرخواران و کودکان ما به این زودی دچار پوسیدگی دندان نشوند؟

• بهتر است شیردهی شبانه از ۱۲ ماهگی قطع شود
• در صورت عادت شیرخوار به مکیدن در شب، می توان بجای شیر در شیشه آب ریخت
• بهتر است بعد از هربار شیردهی دندان های کودک توسط گاز مرطوب تمیز شود به ویژه در طول شب
• هرشب قبل از خواب حتما دندان های کودک با مسواک و آب تمیز شود.

پوسیدگی دندان های شیری حتی در اندازه های کوچک هم علاوه بر ظاهر نازیبا گاها باعث درد در حین غذا میل کردن می شود. ضمن اینکه وقتی پوسیدگی پیشرفت کرد و به عصب رسید عفونت و درد حاصل از آن می تواند تغذیه کودک را به طور جدی با مخاطره روبرو کرده، رشد و سلامت کلی وی را به خطر اندازد. همچنین درد یا ظاهر به وجود آمده ممکن است روی اعتماد به نفس، خواب شبانه، بازی، رفتار کودک و حتی تحصیل وی تاثیر نامطلوبی داشته باشد. همه ی این عوامل ممکن است هزینه های زیادی را به خانواده تحمیل نماید.
با دانستن این مطالب به نظر برسد اکنون به این نتیجه رسیده باشیم که بهترین درمان، پیشگیری از پوسیده شدن دندان فرزندمان است. به این منظور توصیه می شود کودکان تا قبل از یک سالگی و بلافاصله بعد از رویش اولین دندان، توسط ویزیت متخصص دندانپزشکی کودکان معاینه و بررسی شود. در این اولین جلسه میزان ریسک کودک توسط متخصص مشخص شده و بر این اساس آموزش های لازم جهت مراقبت های بعدی به شما داده می شود.

آیا دندانهای شیری ریشه و عصب دارند؟

دکتر دندانپزشکی کودکان و نوجوانان در پاسخ به این سوال می گوید: دندانهای شیری هم ریشه دارند، اما چون در زمان افتادن تقریبا ریشه کاملا تحلیل پیدا کرده است این تصور به وجود می آید که از ابتدا ریشه نداشته اند.
دندانهای شیری مانند دندانهای دایمی دارای عصب هستند که از لحاظ بافت شناسی بسیار شبیه دایمی هاست ولی اندازه ی آن به نسبت سایز تاج و ریشه دندان بزرگ تر است. به عبارت دیگر حجم بزرگ تری از دندان را اشغال می کند.
یکی دیگر از تفاوت های عصب دندان های شیری واکنش های آن است. بدین گونه که گاهی ممکن است دندان شیری بدون اینکه علایمی مثل درد یا آبسه نشان دهد به عصب رسیده باشد، یا برعکس گاهی بدون اینکه به عصب رسیده باشد دردهای شدیدی را برای کودک ایجاد می نماید.

آیا این نکته که دندانهای شیری زودتر از دندانهای دایمی به عصب می رسند صحیح است؟

با توجه به اینکه ساختمان دندان شیری تفاوت هایی با دندان دایمی دارد به نظر برسد بتوان گفت این نکته تا حدی درست است. چرا؟ چون ضخامت مینا و عاج در دندان شیری کمتر از دندان دایمی و تقریبا به اندازه ی نصف آن است. به علاوه چنانچه قبلا گفتیم عصب (پالپ) دندان شیری به نسبت دایمی فضای بیشتری را در داخل دندان اشغال کرده است. نتیجه ی این فاصله کمتر تا عصب و فضای بزرگتر آن این می شود که پوسیدگی مسیر کمتری را در پیش رو دارد بنابراین هم زودتر و سریعتر پیشرفت میکند و هم به سرعت ممکن است به عصب برسد.

آیا قطره آهن باعث خراب شدن دندانهای کودکم شده است؟

این یکی از باورهای رایج و اشتباه در میان خانواده هاست که قطره آهن دندان های کودک را سیاه و خراب می کند!
درواقع آهن به خودی خود باعث خراب و خورده شدن دندانها نمی شود بلکه تنها مناطقی از دندان را سیاه می کند که قبلا در اثر شیر یا بهداشت ضعیف و… پوسیدگی در آنها شروع شده باشد.
نکته ی بسیار مهم: به هیچ عنوان به علت ترس از سیاه شدن دندانها، فرزند خود را از مزایای متعدد قطره مکمل آهن محروم نکنید. چرا که آهن موجود در شیر مادر و مواد غذایی جوابگوی نیازهای فراوان رشدی کودک نبوده و کمبود این ماده ی ضروری عواقب بسیار ناخوشایندی را در زمینه های مختلف از جمله رشد جسمی، هوشی، حرکتی و حتی رفتارهای کودک و… به دنبال خواهد داشت.
با چند راهکار ساده می توان قطره آهن را بدون سیاه شدن دندان ها تا مدت زمان مورد نیاز و طبق دستور پزشک به کودک داد. کافی است قطره را با قطره چکان از گوشه دهان و ته حلق کودک بریزیم یا آن را مخلوط با آب یا آبمیوه به کودک بدهیم. در هر صورت بعد از خورن قطره آهن بایستی دندانهای کودک توسط گاز تمیز و مرطوب پاک شود. آهن را نمی توان همراه با شیر به کودک داد، چرا که کلسیم موجود در شیر با آهن باند شده و مانع جذب آن می شود. بهتر است قبل و بعد از مصرف مکمل آهن حداقل نیم تا یک ساعت با وعده ی شیردهی فاصله وجود داشته باشد.
انواعی از قطره های آهن با اسم های تجاری مختلف در داروخانه ها وجود دارند که تغییررنگ کمتری روی دندانها ایجاد می کنند. در مورد این نوع محصولات حتما دقت کنید که میزان آهن مورد نیاز و موثر در هر وعده به کودک برسد.

درمان های دندانپزشکی در کودکان

دندانپزشکی در کودکان تفاوت های بسیار مهمی نسبت به بزرگسالان دارد. صرف نظر از بحث تکنیک های کاری که در مورد هر تخصصی جایگاه ویژه خود را دارد، موضوع سر و کار داشتن با موجودی لطیف و حساس که تا به حال به نظر برسد تجربه ای از برخورد نزدیک با فرد دیگری غیر از اعضا خانواده نداشته، آنچنان مهم و حیاتی است که یکی از اصلی ترین مهارت های یک متخصص خوب دندانپزشکی کودکان نحوه ی برخورد وی با کودکی است که گاها به علت دندان درد بی قرار هم هست.
درواقع یکی از رسالت های دندانپزشکی کودکان علاوه بر انجام درمان با کیفیت، تبدیل جلسه درمانی به خاطره ای خوش در ذهن کودک و حفظ احساس آرامش و امنیت وی در حین و پس از درمان است.

دکتر مژده بقایی انارکی متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان