گفتار و ارتباط از مهم ترین مسائل و مشکلات کودکان دارای اتیسم است. در بحث کلام و ارتباط یکی از شکایت های اصلی والدین گفتار رباتیک این کودکان و درصد پایین گفتار خودانگیخته است.
به عنوان یک گفتاردرمانگر روزانه از نزدیک شاهد کودکانی هستم که در پاسخ به مکالمات و نیازهای روزانه توانایی خلاقیت در زبان و تنوع در کلام را ندارند و در کنار اشاره کردن به طور محدود از جملات و عبارات کلیشه ای استفاده می کنند.این کودکان با وجود کلام به ندرت شروع کننده ارتباط هستند.
شمار زیادی از کودکان اتیسم با مشکل گفتار خودانگیخته؛ دارای کلام هستند اما به نظر می رسد کلام آنها محدود به تقلید کلامی از مدل های قبلا ارائه شده در محیط آموزشی یا جملات ساده و پیچیده ای است که منوط به ارائه یک تصویر معین است.
رویکردهای درمانی مبتنی بر شرطی سازی مثل ABA خود موجب افزایش و تقویت این مشکل می شود.این روش درمانی با وجود افزایش عبارت ها و کلمات کودک به صورت کلیشه ای موجب کاهش و محدودیت در گفتار خودانگیخته می شود.
درطول چند سال تجربه کار با کودکان اتیسم چند راهکار کاربردی جهت افزایش گفتار خودانگیخته در این کودکان یافته ام که می تواند تا حد زیادی فرصت گفتار خودانگیخته را در این کودکان فراهم نماید.این ایده ها که در پنج مرحله عنوان می گردد می تواند مورد استفاده والدین و درمانگران قرار گیرد.
    -استفاده از وسوسه کننده ها
    -استفاده از عناصر غافلگیر کننده
    -اشتباهات
    -استفاده از شوخی
    -بازی
در ادامه به بررسی تک تک این موارد می پردازیم.

 

استفاده از وسوسه کننده های ارتباطی

روش های مختلفی برای ترغیب کودکان برای ارتباط وجود دارد.انگیزه برای ارتباط اولین و مهمترین ابزار جهت برقراری ارتباط است.
مهم است در گام اول با علایق کودک کاملا آشنا باشیم تا فعالیت ها و اهداف خود را متناسب با علایق کودک تنظیم نماییم.

 

استفاده از عناصر غافلگیر کننده

برای کودکان هیچ چیز خوشایندتر از هیجان توام با لذت و خنده نیست .غافلگیر کننده ها به تنوع و حضور اتفاقی و غیرمنتظره نیاز دارند.
در اینجا به چند مورد غافلگیر کننده اشاره می کنیم:
    -اسباب بازی های حسی – حرکتی: این وسایل که غالبا با حرکات موزون و آهنگ و نور همراه هستند تاثیر بسزایی در ایجاد ارتباط دارند.
    -تصادفات و وقایع: تصادف افراد را در معرض خطر قرار می دهد و واکنش های قوی به دنبال دارد.واکنش های فوری و صدادار کودکان در لحظه تصادف بسیار دیدنی است.خارج شدن قطار از ریل یا سقوط ماشین اسباب بازی به دره می تواند یک تصادف هیجان انگیز باشد.
    -اشیا پنهان: در جلسات اغلب همراه با یک کیسه جادویی که محتوی اشیا جذاب و جالب است،هستم.قبل از نمایش محتوی کیسه کودک را ترغیب به کنجکاوی می کنم و می خواهم که حدس بزند داخل کیسه چیست و چه اتفاقی قرار هست بیافتد. تقریبا هر پاسخی از جانب کودک را قبول کرده و از آن حمایت می کنم و سعی در بسط و توسعه آن دارم.

اشتباهات
در حین کار با کودکان اشتباهات عمدی از جانب ما واکنش آن ها را به دنبال دارد.این اشتباهات می تواند در سطوح مختلف مثل اشکال در تلفظ، اشکال در معنی جملات یا استفاده نادرست از اشیا و اسباب بازی ها باشد.یک اتفاق جالب که شاهد آن بودم این بود که اشتباه کودک در جلسه بعد مشابه اشتباه من بود که کودک اصرار داشت من اشتباه نکردم بلکه شما را فریب دادم!

 

استفاده از شوخی

توانایی شوخ طبعی و اقدامات جالب و خنده آور مانند استفاده از کلاه حیوانی یا ماسک های خنده دار یا صداسازی های عجیب و جالب می تواند مورد استقبال کودک قرار گرفته و فرصت گفتار خودانگیخته را در او افزایش دهد. استفاده از ابزارهای تغییر صدا هم می تواند در این مورد برای کودکان بسیار جالب باشد.

 

بازی

بازی واقعی برای توسعه گفتار خودبخودی، مهارت های اجتماعی و خلاقیت امری ضروری است. بسیاری از این کودکان نمی دانند چگونه بازی کنند. آن ها برای بازی نیاز به تجربه بازی و مدل های مناسب دارند. وقتی برای اولین بار شروع به کار با این بچه ها کردم، به اسم بازی، اسباب بازی ها را برداشتم و سپس آنچه را فکر می کردم تعامل و بازی است ولی درواقع شامل دستورات بازی مبنی بر بکن – نکن ، قرار بده – نده ،بردار – بگیر و … بود را انجام دادم. اما اکنون می دانم آنچه را من بازی تلقی می کردم همه چیز بود جز بازی.
در طول جلسات بازی ممکن است آن ها را تشویق کنیم که مفاهیم و کلمات را به صورت واضح بیان کنند، ولی در نهایت انتخاب بازی و هدایت آن با کودکان است.