خدمات نظامى على (ع) در صدر اسلام

در ادامه از خدمات نظامى على (ع) در صدر اسلام تماشا نمایید.

خدمات نظامى على (ع) در صدر اسلام

ألا انما الاسلام لو لا حسامه‏ 
كعفطة عنز او قلامة حافر

(ابن ابى الحديد)

چون
در طول چهارده سال دعوت پيغمبر صلى الله عليه و آله مواعظ و نصايح آنحضرت
كه متكى بمنطق و استدلال بود در هدايت قبايل گمراه و بت پرست عرب مؤثر واقع
نشد لذا فرمان جهاد بصورت آياتى چند نازل گرديد و از سال دوم هجرت تا مدت ۹
سال كه پيغمبر اكرم در قيد حيات بود در حدود هشتاد جنگ و قتال با كفار و
مشركين و يهوديهاى عربستان نموده هست كه در بعضى از آنها خود آنحضرت شخصا
حضور داشته و آنها را غزوات گويند.

فداكارى
و از خود گذشتگى على عليه السلام در اين جنگها بر احدى پوشيده نماند و در
اثر ابراز رشادت و شجاعت بى نظيرش او را ضيغم الغزوات و قتال العرب
ميناميدند و جز جنگ تبوك كه بدستور پيغمبر در مدينه مانده بود در تمام
جنگها شركت كرده و پرچم فتح و پيروزى هميشه در دست او بوده هست.

از
غزوات سر شناس و مهمى كه پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله با مشركين و
دشمنان اسلام نموده و على عليه السلام نيز ابطال و قهرمانان عرب را در آن
جنگها طعمه شمشير خود ساخته هست ميتوان غزوه بدر واحد و غزوه بنى نضير و
غزوه احزاب (خندق) و غزوه خيبر و فتح مكه و جنگ حنين و طائف را اسم برد.

چون
مقصود از نوشين اين فصل شرح فداكاريها و خدمات نظامى على عليه السلام هست
لذا از توضيح و علل وقوع جنگها صرف نظر كرده و فقط بمبارزات آنحضرت با
ابطال و جنگ آوران عرب در صحنه‏هاى كارزار اشاره مينمائيم زيراشرح زندگانى
على عليه السلام بدون اشاره بحضور او در ميدانهاى جنگ ناقص و بى لطف ميباشد
و شرح چند غزوه مهم براى شناساندن نيروى بازوى آنجناب لازم و ضرورى
ميباشد.

غزوه بدر:

اگر
چه پيش از غزوه بدر جنگهاى كوچكى (سريه) ميان مسلمانان و مخالفين در گرفته
بود ولى غزوه بدر اولين جنگى بود كه مسلمان در آنجنگ آزمايش شدند و ترس
مشركين آنها را فرا گرفته بود و براى مقابله با آنان اكراه داشتند چنانكه
خداوند در قرآن كريم فرمايد:

كما اخرجك ربك من بيتك بالحق و ان فريقا من المؤمنين لكارهون ^(۱)

(همچنانكه
پروردگارت ترا از خانه‏ات بحق براى جنگ با مشركين بيرون آورد و گروهى از
مؤمنين از مقابله با كفار اكراه داشتند) زيرا تعداد مشركين در حدود هزار
نفر بوده و با ساز و برگ كامل و اسبان يدكى براى از بين بردن مسلمين
بفرماندهى ابوسفيان حركت كرده بودند در صورتيكه عده مسلمانان ۳۱۳ نفر بوده و
اكثر آنها هم فاقد ساز و برگ بودند و بيش از هفتاد شتر و چند رأس اسب
همراه نداشتند بالاخره در روز ۱۷ ماه مبارك رمضان سال دوم هجرى اين دو گروه
در محلى ميان مكه و مدينه به اسم بدر (اسم چاهى هست) در برابر هم قرار
گرفتند و خداوند مؤمنين را بوسيله فرشتگان يارى نمود چنانكه فرمايد:و لقد
نصركم الله ببدر و انتم اذلة ^(۲) خداوند شما را در بدر نصرت
نمود در حاليكه زبون و ناتوان بوديد) ابتدا سه تن از مشركين (عتبه و شيبه و
وليد بن عتبه) بميدان آمده و مبارز خواستند پيغمبر اكرم على عليه السلام
را بمبارزه آنها فرستاد و عموى خود حمزه و عبيدة بن حارث بن عبد المطلب را
نيز دستور داد كه بهمراه على عليه السلام با آنها بجنگند على عليه السلام
بمحض برخورد با وليد كه مبارز او بود وى را بقتل رسانيد و سپس براى كشتن
مبارزان همراهانش بسوى آنها شتافت چون آن سه تن كشته شدند ترس‏و دهشتى از
مسلمانان در دل مشركين قرار گرفت،آنگاه مبارزان ديگرى بميدان آمدند كه
اكثرشان بشمشير على عليه السلام زندگى را بدرود گفتند و رشادتهاى آنحضرت
جنگ بدر را به پيروزى مسلمانان خاتمه داد بطوريكه متجاوز از هفتاد تن از
مشركين قريش مقتول و هفتاد تن نيز اسير گرديدند كه عباس بن عبد المطلب و
عقيل بن ابيطالب هم جزو اسراء بودند و با دادن فديه آزاد شده و اسلام
اختيار كردند و بنا به نقل مورخين بيش از نيم كشته شدگان مشركين بشمشير على
بوده ^(۳) و بقيه هم بوسيله ساير مسلمين و فرشتگان نصرت بقتل
رسيده بودند و از جمله كشته شدگان سرشناس قريش بدست آنحضرت عاص بن سعيد و
حنظلة بن ابيسفيان (برادر معاوية) و عمير بن عثمان (عموى طلحه) بودند. ^(۴)

بالاخره
جنگ بنفع مسلمين و شكست مشركين خاتمه يافت و مسلمين فاتحانه بمدينه مراجعت
كردند و اسم نامى على عليه السلام بعنوان شجاع بى نظيرى در ميان عرب بلند
آوازه گشت و كسى را جرأت و ياراى آن نبود كه مقابله با او را حتى در انديشه
و ذهن خود مجسم سازد.

غزوه احد:

احد
اسم كوه بزرگ و مشهورى هست كه تقريبا در شش كيلومترى مدينه قرار گرفته و
غزوه احد در ماه شوال سال سيم هجرى در دامنه كوه مزبور واقع گرديده هست.

شكست
قريش در غزوه بدر كه موجب آبرو ريزى و از دست رفتن عده‏اى از رجال آنها
شده بود زمينه را براى جنگ ديگرى آماده ميكرد زيرا خانواده كشته شدگان
مانند عكرمة بن ابى جهل و صفوان بن اميه در مكه عزادار بوده و براى
انتقامجوئى،مردم مكه را براى مقابله و مقاتله مسلمين تحريص
ميكردند،ابوسفيان بن حرب كه در رأس كفار قريش بود مردم را دور خود جمع
نموده و براى اعاده حيثيت خود آنها را بجنگ آماده ميساخت و حتى اموال شخصى
خود را در اختيار آنان‏گذاشت كه بمصارف جنگى برسانند. ^(۵)

هند
دختر عتبه و زن ابوسفيان نيز بهمراهى چند زن ديگر دف خواهران مردم را
بخونخواهى كشته شدگان خويش دعوت ميكردند با اين ترتيب ابوسفيان در حدود
پنجهزار سوار و پياده را تجهيز نموده و راه مدينه را با عده تحت فرماندهى
خود در پيش گرفت.

چون
رسول اكرم از اين قضيه مطلع شد فورا اصحاب را جمع آورى كرده و مطالب را با
آنها در ميان نهاد گروهى اظهار نمودند كه بايد در شهرستان مانده و حالت تدافعى
گرفت ولى بعضى را عقيده بر اين بود كه بايد از شهرستان بيرون رفت و بحمله
پرداخت بالاخره مسلمين آماده جنگ شدند و خود پيغمبر صلى الله عليه و آله
نيز لباس جنگ پوشيد و با عده‏اى در حدود هفتصد نفر آماده مقابله با دشمن
گرديد و على عليه السلام را هم بسمت پرچمدارى تعيين فرمود همچنانكه در كليه
جنگها پرچمدارى بعهده او بود چون پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله باحد
رسيد براى اينكه از حمله ناگهانى و پشت سرى دشمن غافل نباشد عده‏اى را (در
حدود پنجاه نفر) تحت فرماندهى عبد الله بن جبير بر دهانه شكافى كه براى اين
كار مناسب بنظر ميرسيد گماشت و اين پيش بينى پيغمبر نيز كاملا صحيح بود
زيرا ابوسفيان هم خالد بن وليد را با جمعى تقريبا چهار برابر عده عبد الله
در كمين آنها گذاشته بود كه پس از در آويختن دو لشگر بهم از پشت سر بمسلمين
حمله نمايد.

بارى
جنگ شروع شد و بيشتر مبارزان قريش بدست على عليه السلام كشته شدند و
پرچمدار ابيسفيان بنام طلحة بن ابى طلحة مرد نيرومندى بود و او را كبش
الكتيبة (قوچ لشگريان) ميگفتند بمبارزه على عليه السلام آمد و آنحضرت چنان
ضربتى بر كله او زد كه چشمانش از حدقه بيرون افتاد و نعره زد و بهلاكت رسيد
سپس برادر طلحه پرچم را بدست گرفت و او نيز كشته شد و حمزه نيز با كمال
رشادت مبارزان قريش را طعمه شمشير خود ميساخت و در اثر كشته شدن جنگجويان
قريش شكست فاحشى در لشگريان دشمن نمودار شد و مسلمين با اينكه‏تعدادشان
خيلى كمتر از آنها بودند بر آنها مسلط گشته و نسيم فتح و پيروزى بر پرچم
اسلام وزيدن گرفت،مشركين در حال فرار بودند و گروهى از مسلمين به تعاقب
دشمن شتافته عده‏اى نيز مشغول جمع آورى اموال آنها گرديدند.

در
اينموقع كسانى كه بر دهانه دره گماشته شده بودند بى انضباطى كرده و بر
خلاف دستور پيغمبر صلى الله عليه و آله از فرمان عبد الله سرپيچى نمودند و
بگمان اينكه فتح مسلمين كاملا حتمى بوده و ماندن آنان در محل مزبور لزومى
ندارد پست نگهبانى خود را ترك كرده و بيش از چند نفر از آنها در محل خود
باقى نماندند.

خالد
بنوليد كه منتظر چنين فرصتى بود با سواران خود راه دهانه را پيش گرفت و آن
عده ناچيز را از بين برده و از پشت سر بمسلمين حمله نمود فراريان قريش كه
از پشت جبهه صداى خالد را شنيدند مجددا مراجعت كرده و از دو طرف بر مسلمين
حملات سختى بردند و چون تعداد مسلمين كم بوده و بحالت تفرقه و پراكنده جنگ
ميكردند شكستى بآنها روى داده و در نتيجه متوارى گرديدند در اين جنگ حمزة
بن عبد المطلب بدرجه رفيعه شهادت رسيد و جگرش را بدستور هند (مادر معاويه)
از سينه‏اش در آوردند و آن ملعونه هم مقدارى از آنرا در دهان گرفته و جويد و
از آنروز به هند جگر خوار سر شناس شد خود پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله
از ناحيه پيشانى صدمه ديد و دندان مباركش شكست و بغير از على عليه السلام و
دو نفر ديگر كسى مراقب آنحضرت نبود.

على
عليه السلام با حملات حيدرانه خود گروه مشركين را از هر طرف كه به پيغمبر
حمله ميآوردند پراكنده ميساخت و خود را پروانه وار بدور شمع وجود آنجناب
بگردش در ميآورد.

فداكارى
على عليه السلام در جنگ احد صفحه درخشانى در تاريخ زندگانى او گشود كه
سطور طلائى آن با نداى جبرئيل كه ميگفت.لا سيف الا ذوالفقار و لا فتى الا
على مزين گرديد . ^(۶)

شيخ
مفيد از عكرمه او نيز از خود على عليه السلام نقل ميكند كه فرمود چون در
غزوه احد مردمان از اطراف پيغمبر صلى الله عليه و آله پراكنده شدند مرا بر
آن‏حضرت چنان بى تابى فرا گرفت كه هرگز نظير آنحالت را در خود نديده بودم
پيش روى او شمشير ميزدم كه يكمرتبه برگشتم و او را نديدم با خود گفتم رسول
خدا صلى الله عليه و آله و سلم كه فرار نميكند و در ميان كشته شدگان هم او
را نديدم و گمان كردم كه از ميان ما بآسمان بالا رفته هست پس غلام شمشير را
شكسته و با خود گفتم با اين شمشير براى دفاع از رسول خدا صلى الله عليه و
آله آنقدر قتال ميكنم تا كشته شوم و بر آن جماعت حمله كردم آنها از جلو
شمشير من گريخته و راه باز كردند كه ناگاه ديدم پيغمبر صلى الله عليه و آله
بيهوش بزمين افتاده هست بالاى سرش ايستادم چشمان مباركش را باز كرد و بسوى
من نگريست و فرمود:اى على مردم چه كردند؟

عرض
كردم يا رسول الله آنها كافر شدند و بدشمن پشت كرده و ترا وا گذاشتند
پيغمبر دیدن كرد و ديد جمعى از لشگريان دشمن بسوى او مى‏آيند بمن فرمود يا
على اينها را از من دور گردان من بدانها حمله كرده از چپ و راست شمشير زدم
تا آنها فرار كرده و تار و مار شدند .پيغمبر فرمود يا على آيا مدح خود را
در آسمان نميشنوى كه فرشته‏اى بنام رضوان ندا ميكند :لا سيف الا ذوالفقار و
لا فتى الا على؟ من اشگ شادى ريختم و خداوند سبحان را بر اين نعمت
سپاسگزارى كردم. ^(۷)

استقامت
و پايدارى على عليه السلام و چند نفر ديگر كه ثابت قدم مانده بودند موجب
شد كه مشركين از مدينه چشم پوشيده و راه مكه را در پيش گرفتند.على عليه
السلام با اينكه خود بشدت مجروح بود پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله را از
نظر دور نداشت و براى شستن دست و روى آنحضرت با سپر خود آبى تهيه كرد و
چون رسول خدا دست و روى خود را شست فرمود غضب خدا بر آن قومى كه رخسار
پيغمبر خود را خونين كردند. ^(۸)

غوغاى
جنگ فرو نشست و از گروه مسلمين هفتاد نفر مقتول و بقيه نيز فرار كرده
بودند و تنها قهرمان نامى اين جنگ كه افتخار فتوت را در سايه اين فداكارى
بى نظير بدست آورده بود على عليه السلام بود كه چندين زخم مرد افكن به
بدن‏مباركش اصابت كرده بود كه هر يك از آنها به تنهاى قادر بود يك مبارز
نامى را از پا در آورد كثرت زخمها و جاى شمشيرها در بدن آنحضرت همه را به
تعجب و حيرت انداخته بود كه يك جوان ۲۶ ساله با تن آغشته بخون چگونه هنوز
زنده مانده هست ولى آنها نميدانستند كه يك روح بزرگ و قوى و يك ايمان خالص و
محض در آن پيكر زخمدار وجود داشت كه آنهمه سختى‏ها و ناملايمات را با كمال
رضايت و خرسندى تحمل مينمود.

نبى
اكرم بمدينه مراجعت فرمود و حضرت زهرا عليها السلام با ظرف آبى كه براى
شستن صورت پدرش در دست داشت آنحضرت را استقبال كرد على عليه السلام نيز در
حاليكه دستش تا بازو خون آلود بوده رسيد و ذوالفقار را بفاطمه داد و فرمود
خذى هذا السيف فقد صدقنى اليومـاين شمشير را بگير كه امروز (ايمان و شجاعت)
مرا تصديق نمود سپس فرمود:

أفاطم هاك السيف غير ذميم‏ 
فلست برعديد و لا بمليم‏ 
لعمرى لقد اعذرت فى نصر احمد 
و طاعة رب بالعباد عليم‏ 
أميطى دماء القوم عنه فانه‏ 
سقى ال عبد الدار كأس حميم

اى
فاطمه بگير اين شمشير را كه نكوهيده نيست و من ترسو و لرزان و ملامت كننده
نيستم (در انجام وظيفه‏ام كوتاهى نكرده‏ام كه خود را ملامت كنم) ـبجان
خودم سوگند در يارى پيغمبر و طاعت پروردگارى كه باعمال بندگان دانا هست
كوشش نمودم،خونهاى مردمان را از اين شمشير پاك كن كه اين شمشير جام مرگ را
بخاندان عبد الدار (پرچمداران قريش) خورانيد .

رسول اكرم صلى الله عليه و آله نيز بفاطمه عليها السلام فرمود.

خذيه يا فاطمة فقد ادى بعلك ما عليه و قد قتل الله بسيفه صناديد قريش.

اى فاطمه بگير شمشير را كه شوهرت امروز دين خود را اداء نمود و خداوند بوسيله شمشير او بزرگان قريش را نابود ساخت. ^(۹) شكستى
كه در اين جنگ بمسلمين رسيد در نتيجه يك بى انضباطى كوچك و عدم دقت در
اجراى دستور نظامى پيغمبر صلى الله عليه و آله بود و در عين حال تجربه تلخى
بدست آنها داد كه بعدها براى آنان مورد عبرت قرار گرفت و آيه شريفه نيز
باين موضوع اشاره فرمايد:

و
لقد صدقكم الله وعده اذ تحسونهم باذنه حتى اذا فشلتم و تنازعتم فى الامر و
عصيتم من بعد ما اريكم ما تحبون منكم من يريد الدنيا و منكم من يريد
الاخرة ثم صرفكم عنهم ليبتليكم و لقد عفى عنكم و الله ذو فضل على المؤمنين. ^(۱۰)

غزوه بنى نضير:

پس
از پايان غزوه احد بعضى از ساكنين محلى مدينه مانند طوايف يهود بنى نضير و
بنى قريظه از اين پيشامد خوشحال شده و بعضى از قبايل هم كه پيمان دوستى و
يا پيمان عدم تعرض با پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله بسته بودند نقض عهد
نمودند.

بنابر
اين چنين بنظر ميرسيد كه پيش از جنگ با قريش لازم هست نفوذ و امنيت كامل
را در مدينه برقرار نمود و سپس بدفع قريش پرداخت لذا در سال چهارم هجرى كه
فاصله ميان غزوه احد و خندق بود مسلمين آماده قتال با بنى نضير شده و براى
محاصره آنها در ربيع الاول سال مزبور از مدينه بيرون شدند.

فرمانده
اين ستون اعزامى على عليه السلام بود كه با رشادت و شجاعت ويژه خود آنها
را مجبور به تسليم نمود و پيمان بستند كه پيغمبر صلى الله عليه و آله از
خون آنان در گذرد و آنها نيز از حومه مدينه خارج شده و بشام روند. ^(۱۱)

رسول
خدا صلى الله عليه و آله اين شرط را پذيرفته و دستور داد كه هر سه نفر يك
شتر ببرند و اموال خود را نيز بر آن شتر بار نهند،پس از خروج بنى نضير از
مدينه اموال و اراضى زراعى آنها نصيب مسلمين گرديد.اين واقعه كه پس از غزوه
احد روى داد براى تحكيم موقعيت مسلمين بسيار مناسيب بوده و پيغمبر صلى
الله عليه و آله با كمال قدرت و مهارت و تدبير توانست در مدت كمى نفوذ از
دست رفته را جبران نمايد و بر وسعت قلمرو و اقتدار خود افزوده و دشمنان دين
را منكوب سازد.

پى‏نوشتها:

(۱) سوره مباركه انفال آيه ۵

(۲) سوره آل عمران آيه .۱۲۳

(۳) شيخ مفيد در كتاب ارشاد اسامى ۳۶ نفر را كه بدست على عليه السلام كشته شده‏اند ثبت نموده هست.

(۴) ارشاد مفيد باب ۲ فصل ۱۸ـكشف الغمه ص ۵۳ـاعلام الورى و كتب ديگر.

(۵) تاريخ طبرى.

(۶) سيرة ابن هشام جلد ۲ ص ۱۰۰ـتاريخ طبرى.

(۷) ارشاد مفيد جلد ۱ باب دوم فصل ۲۲ حديث ۶ـاعلام الورى.

(۸) تاريخ يعقوبى.

(۹) كشف الغمه ص ۵۶ـارشاد مفيد جلد ۱ باب ۲ فصل ۲۲ـاعلام الورى.

(۱۰) سوره آل عمران آيه ۱۵۲ و آيه‏هاى بعد.

(۱۱) تاريخ طبرى.

خدمات, نظامى ,على, صدر اسلام

منبع : http://iranikan.rozblog.com

تهیه و گرد آوری : پورتال تفریحی و سرگرمی پورتال یک

لطفا نظرات خود را درباره مطالب خدمات نظامى على (ع) در صدر اسلام با ما در میان بگذارید.