دو
تا سه سال هست که سالمندی در ایران مورد توجه قرار گرفته هست. مسئولان در
این مدت از آینده‌ای حرف گفته‌اند که می‌تواند بحران سالمندی اسم کوچک بگیرد.
آن‌ها می‌گویند کمتر از ده سال زمانِ برنامه‌ریزی برای پدیده سالمندی وجود
دارد. مدیرکل بهزیستی استان تهران گفته هست”اگر در مواجهه با سالمندی عجله
نکنیم، سالمندی نه حتی یک چالش، که یک سونامی خواهد شد”.

در
این مدت انتقادها و نگرانی‌های زیادی نسبت به پرداختن به پدیده سالمندی
شکل گرفته هست. رئیس کمیسیون سلامت شورای منظقه از آماده‌نبودن منظقه تهران
برای حضور سالمندان انتقاد کرد. رحمت‌الله حافظی گفت: نباید سالمندان را از
حضور در منظقه محروم کنیم.

در
سومین نشست “ابعاد اجتماعی سالمندی” نیز نسبت به اقدامات سازمان‌های مسئول
پورتال یک‌هایی نشان داده شد. حسین نحوی‌نژاد یکی از سخنرانان این نشست بود که
به شدت وزارت بهداشت را نقد کرد. معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور
تصریح کرد “سند ملی جامع سالمندان به دلیل کارشکنی وزارت بهداشت هنوز به
نتیجه نرسیده و متاسفانه وزارت بهداشت تا چندی‌پیش شورای ملی سالمندان را
به رسمیت نمی‌شناخت”.

این
انتقادها و چالش‌ها سبب شده تا کارشناسان زیادی اقدامات مسئولان را بی‌اثر
و کم بنامند. چنانچه سعید معیدفر –جامعه‌شناس- می‌گوید “آمادگی برای تجمیع
جمعیت در دوران میانسالی در ۱۰ تا ۱۵ سال آینده هیچ هست”! 

با
این وجود مسئولان معتقدند هنوز وقتی برای برنامه‌ریزی در پدیده سالمندی
دارند. رییس دبیرخانه شورای ملی سالمندان می‌گوید در همه جای دنیا
برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌ها برای پدیده سالمندی هنگامی که جمعیت به سالمندی
رسیده انجام شده هست. براتی سده به توان برنامه‌ریزی برای پدیده سالمندی در
ایران امید دارد و می‌گوید “ما ۵ سال فرصت داریم”.

فرید براتی‌سده در
تحلیل وضعیت سالمندی ایران گفت: پس از سال ۱۴۰۰ شیب سالمندی در کشور ما
تند خواهد شد. ما هنوز سالمند نشده‌ایم بلکه در پنجره جمعیت هستیم. تعداد
جوان‌ها هنوز در کشور ما بیشتر هست. 

وی
ادامه داد: در هر جامعه‌ای وقتی درصد جمعیتی سالمندان ۱۲ به بالا برسد، به
آن جامعه سالمند می‌گویند. ایران هنوز به ۱۲ درصد نرسیده هست. در برخی
نقاط کشور البته به این درصد نزدیک شده‌ایم. مثلا درصد سالمندی گیلان ۱۱
درصد هست. استان‌هایی مانند اصفهان، تهران و آذربایجان غربی نیز درصد
بالایی دارند. 

رییس
دبیرخانه شواری ملی سالمندان همچنین گفت: نرخ ملی سالمندی ما اکنون ۸٫۲
درصد هست. تا سال ۱۴۱۵ ما ۱۲ میلیون سالمند خواهیم داشت. ۲۰ سال دیگر
سالمندان دوبرابر جمعیت فعلی می‌شوند. 

کاهش زادوولد نقشی در سالمندی جمعیت نداشته هست

رییس
دبیرخانه شورای ملی سالمندان همچنین درباره تاثیر زادوولد بر سالمندشدن یا
نشدن جمعیت، گفت: جمعیت‌شناسان دو عامل “میزان زادوولد” و “امید به زندگی و
طول عمر” را در رابطه به سالمندشدن جمعیت بررسی کرده‌اند.

وی
تصریح کرد: جمعیت‌شناسان عامل امید به زندگی را در سالمندشدن جمعیت ایران
مهم‌تر می‌دانند و معتقدند کاهش زاد و ولد هنوز نقشی در این مورد ندارد.

سهم سالمندان گوشهِ چشمی بوده هست

براتی‌سده
درباره اقداماتی که در حوزه سالمندی انجام شده اظهار کرد: در حال حاضر ما
برای سالمندان کار نکرده‌ایم. هر اقدامی که برای گروه‌های سنی انجام می‌شود
باید مبتنی بر آمار باشد. درحالی که ما نیازسنجی از وضعیت سالمندان
نداریم. هرچند که می‌دانیم سالمندان چه نیازهایی دارند. 

وی
همچنین گفت: در تمام دنیا برنامه‌ریزی برای سالمندی، هنگام رسیدن به آن
انجام شده هست. ما ۵ سال برای این‌کار فرصت داریم. این فرصت را در برنامه
ششم توسعه می‌‌توان قرار داد. اگر بتوانیم در این مدت احکام و سیاست‌‌های
خوبی را جای بدهیم، جلو هستیم؛ در غیر اینصورت خیر. 

براتی‌سده
همچنین به نیازهای سالمندان پرداخت و در این‌باره توضیح داد: سلامت جسمی
از مهم‌ترین نیازهای سالمندان هست. سالمندان سه‌برابر دیگران تخت‌های
بیمارستانی را اشغال کرده‌اند. هزینه درمان آن‌ها بیشتر هست. بیماری‌های
خاص این دوره مانند آلزایمر در سلامت سالمندان اهمیت و هزینه زیادی دارد. 

وی
در ادامه گفت: سالمندان نیازمند تامین اجتماعی هستند. آن‌ها نیاز به
درآمد، بازنشستگی و رفاه اجتماعی دارند. اشتغال، مراقبت و محیطی برای زندگی
خوب که آن‌ها را توانمند کند از دیگر نیازها برای آن‌هاست. 

براتی
تصریح کرد: اما مهم‌تر از همه این موارد موضوع تکریم سالمندان هست. احترام
و دادن منزلت به سالمند هم در آیین و هم در دین ما وجود داشته و باید احیا
شود. 

رییس
دبیرخانه شورای ملی سالمندان گفت: متاسفانه ما تاکنون به سالمندانمان
بی‌توجه بوده‌ایم و تنها به آن‌ها گوشه چشمی انداخته‌ایم. اگر اقدامی
تاکنون انجام شده توسط وزارت بهداشت یا بهزیستی و یا خدمات توان‌بخشی
سالمندان بوده هست. در حال حاضر ۲٫۵ میلیون سالمند تحت پوشش صندوق
بازنشستگی قرار دارند. ۲٫۵ میلیون از آن‌ها تحت حمایت کمیته امداد در طرح
شهید رجایی هستند. اما ۸۰۰ تا ۲ میلیون سالمند کشور ما هیچ خدماتی
نمی‌گیرند. البته این رقم دقیق نیست. اما آنچه مسلم هست آنکه حضور سالمندان
در دهک‌های پایینی درآمد زیاد شده هست. در سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵ هزینه
سالمند نزدیک به ۸۰۰ هزار تومان در سال بود، در حالی که هزینه آن‌ها حالا
به ۹ میلیون تومان در سال رسیده هست. 

براتی‌سده
همچنین گفت: اکثر سالمندان تحت پوشش نهادی نیستند و مستمری دریافت
نمی‌کنند. نزدیک به ۳۰ درصد سالمندان نیازمند پوشش حمایتی هستند. در ایران
قوانین تامین اجتماعی و بیمه‌ها سنین بالا را تحت پوشش قرار نمی‌دهند.
درحالی‌که در کشورهای دیگر بیمه‌هایی وجود دارد که وقتی فرد به سن سالمندی
برسد اگر تقاضا کند از حقوقی برخوردار خواهد شد.

شکاف نسلی و سالمندانی که تنها می‌شوند

رییس
دبیرخانه شورای ملی سالمندان در ادامه به پدیده فاصله‌گیری فرزندان از
والدین اشاره کرده و اظهار کرد: این پدیده در ایران در حال ایجاد شکاف بین
والدین و فرزندان هست. فرزندان بیشتر از قبل تمایل دارند تا تنها زندگی
کنند. رقم سالمندان زن تنها ۴ برابر سالمندان مرد هست. 

براتی‌سده
معتقد هست که دولت اقدامات مفیدی می‌تواند در حوزه سالمندی کند. او در
این‌باره توضیح داد: دولت باید به فکر مراقبت و تخصیص بودجه برای سالمندان
باشد. برای مثال در ژاپن خانواده‌هایی که سالمندانشان را نگهداری می‌کنند
از بخشی از مالیات‌ها معاف خواهند شد. این دست از طرح‌ها در ایران نیز
می‌توان اثرگذار باشد. 

وی
ادامه داد: موضوع سالمندی در ایران تنها چندسال هست که مورد توجه قرار
گرفته و هنوز ایده‌ها عملی نشده‌اند. همانگونه که برای جوانان، خواهران و…
وزارت‌خانه وجود دارد، باید برای سالمندان نیز وجود داشته باشد و زیر نظر
ریاست‌جمهوری فعالیت کند. ما اگر بتوانیم دو سند سلامت و سند رفاه و تامین
اجتماعی سالمندان را تهیه کنیم، می‌توانیم موفق باشیم.

تشکیل NGOهای سالمندی در استان‌های کشور

فرید
براتی‌سده درباره نقش NGOها و سازمان‌های مردم‌نهاد در حوزه سالمندی گفت:
این سازمان‌ها می‌توانند بسیار موثر باشند، خصوصا اگر خود سالمندان برای آن
برنامه‌ریزی کنند. ما بنا داریم در ۱۲ استان کشور موسسات مردمی ایجاد کنیم
که خود سالمندان آن‌ها را مدیریت کنند. البته نباید NGOها تنها در خودشان
فعالیت داشته باشند، بلکه باید آن‌ها را در برنامه‌ریزی‌ها و
سیاست‌گذاری‌ها نیز دخالت داد. 

منظقه را برای سالمندان آماده کنیم

ساختارهای
شهری یکی‌دیگر از مسائلی هست که باید به‌نفع سالمندان تغییر دادن کند. دکتر
محمد ایرانمنش –کارشناس منظقه- می‌گوید در فضای شهری “سالمندان حتی
نمی‌توانند بنشینند”. دکتر ایرانمنش”می‌گوید نباید اجازه دهیم فضای شهری سالمندان را خانه‌نشین کند”.

وی
همچنین اظهار کرد: ما تا به‌حال تمهیدات ویژه‌ای برای سالمندان
نیاندیشیده‎‌ایم. امکاناتی که وجود دارند به‌هیچ‌وجه مناسب سالمندان
نیستند. حتی فضاهایی همچون، پارک‌ها و توالت‌ها نیز طرحی برای سالمندان
نداشته‌اند. در کشورهای توسعه‌یافته به این دلیل که افراد سالمند
نمی‌توانند برای سبز شدن چراغ عابر زیاد در کنار خیابان بایستند، دکمه‌هایی
تعبیه کرده‌اند تا سالمند با زدن آن‌ها چراغ را برای خودشان سبز کنند. این
حق تقدم به هیچ‌وجه در ایران وجود ندارد.

ایرانمنش
ادامه داد: در ایران سالمند نه در پیاده‌رو و نه در خیابان با فضای مناسبی
روبرو نیست. به همین دلیل خانواده‌ها از خروج سالمندانشان از خانه
می‌ترسند. این موضوعی ناراحت‌کننده هست که سالمندان به‌دلیل نبود سیستم
مناسب شهری نتوانند در منظقه ظاهر شوند و حضور اجتماعی پیدا کنند. 

این
کارشناس حوزه منظقه همچنین گفت: سالمندانی که نتوانند در جامعه حضور پیدا
کنند، با مشکلات زیادی مواجه خواهند شد. یکی از آن‌ها مشکلات در سلامتی
آنهاست. برای مثال یکی از کارهایی که ابتلا به آلزایمر را در سالمندان کاهش
می‌دهد، حضور اجتماعی آنهاست. 

ایرانمنش
در ادامه اظهار کرد: برای حضور سالمند در منظقه باید برنامه‌ریزی شود.
سازمان‌های مردم‌نهاد و رسانه‌ها در این‌باره می‌توانند نقش بسزایی داشته
باشند. هرچند که در حال حاضر ۹۹ درصد فضاها برای سالمندان تعبیه نشده هست،
اما می‌تواند با برنامه‌ریزی درست، برای جمعیتی که به پیری می‌رسد چاره‌ای
اندیشید.

وی
در انتها گفت: برخی از اقدامات شهری برای سالمندان ممکن هست طولانی مدت
باشند. مانند اینکه شکل پیاده‌روها یا خیابان‌ها را تغییر دادن دهیم. اما کارهای
راحت‌تری نیز وجود دارند؛ مثلا همینکه سالمند بداند وقتی به بیرون از خانه
آمد و خسته شد کجا بنشیند. یا می‌توان به سرای محله‌ها اشاره کرد که فضایی
برای سالمند ندارند؛ اما می‌توانند در مدت کوتاهی این چنین فضاهایی را
ایجاد کنند.